Competent sollicitatiegesprek voeren
Een sollicitatiegesprek is een persoonlijk gesprek dat je als sollicitant hebt met een interviewer van een werkgever, waarin jullie elkaar leren kennen, waarin de interviewer wil beoordelen of jij geschikt bent voor de functie en jij wilt ontdekken of je bij deze werkgever wilt werken. In het gesprek stellen jullie elkaar vragen, wisselen jullie informatie uit en krijgen zo een beeld van elkaar.
Sollicitatiegesprek voeren als competentie
Het vermogen om een goed sollicitatiegesprek te voeren als sollicitant, kun je zien als een competentie die bestaat uit een combinatie van sollicitatiekennis, sollicitatievaardigheden en persoonlijke kwaliteiten.
Deze competentie samengevat: je kent de match tussen de functie en jezelf, gebruikt de STAR-methode om over je werkervaring te vertellen, beantwoordt vragen slim en stelt zelfverzekerd vragen om je gespreksdoelen te realiseren. Je beïnvloedt het verloop van het interview om vooral je goede eigenschappen over het voetlicht te brengen.
De competentie 'sollicitatiegesprek voeren' in de rol van sollicitant staat op onze lijst met algemene competenties; de competenties die elke professional geacht wordt te beheersen.
Sollicitatiekennis
- De verschillende soorten sollicitatiegesprekken: het oriënterend gesprek (het eerste gesprek), selectiegesprek (het tweede sollicitatiegesprek) en arbeidsvoorwaardengesprek (de salarisonderhandeling).
- Veelgestelde sollicitatievragen: algemene vragen die vaak gesteld worden in het sollicitatiegesprek en die niet specifiek gaan over de functie of over jou.
- Je eigen profiel.
Bij elke sollicitatie ken je bovendien het functieprofiel in de vacature.
Sollicitatievaardigheden
- Een vacature lezen en de veelgevraagde eigenschappen interpreteren.
- De interviewers ervan overtuigen dat jij geschikt bent voor de functie en dat je met jouw persoonlijke kwaliteiten de beste kandidaat bent.
- Gesprekstechnieken tijdens het sollicitatiegesprek hanteren, waaronder:
- STAR-methode om competentiegerichte vragen gestructureerd te beantwoorden met concrete voorbeelden van je werkervaring en competenties. Elk verhaal dat je voorbereidt over een competentie of kwaliteit die blijkt uit je werkervaring... maak het STAR.
- Storytelling om je ervaringen en vaardigheden op een boeiende en memorabele manier te presenteren.
- MINT: je maakt de interviewers met goedgekozen teasers nieuwsgierig naar jouw kwaliteiten.
- Sollicitatievragen goed beantwoorden met een pakkend en doeltreffend antwoord.
- Zelf sterke vragen stellen om informatie te vergaren en een goede indruk te maken als zelfbewuste en serieuze kandidaat. Gebruik de vragen om het gesprek te sturen in de richting van je sterke punten en de successen in je carrière.
Persoonlijke kwaliteiten
- Zelfkennis: je kent je sterke en zwakke punten door en door.
- Doelgericht: je kiest bij het voorbereiden van het interview bewust bepaalde gespreksdoelen
- Zelfvertrouwen: je gelooft in je eigen kunnen en eigen waarde. Je maakt een zelfverzekerde indruk in het gesprek.
Welke ondersteunende competenties en vaardigheden komen hierbij kijken?
Analyseren: het systematisch ontleden van de vacature in te onderscheiden elementen; goed verbanden kunnen leggen met je eigen profiel.- Argumenteren over de functie-eisen en je opleiding en ervaring. Alleen met goede argumenten kun je de selecteurs ervan overtuigen dat jij geschikt bent voor de baan.
- Assertiviteit: het uiten van je gedachten, gevoelens en meningen op een directe, eerlijke en gepaste wijze; tijdens een sollicitatiegesprek kom je respectvol op voor je eigen belangen.
- Authentiek: je bent trouw aan je eigen persoonlijkheid, je bent jezelf, handelt vanuit je eigen drijfveren, bent je bewust van je wil en waar je voor staat.
- Luisteren: iemand je volle aandacht geven, belangstelling tonen, iemand de tijd en ruimte geven om zijn verhaal te doen, laten merken dat je luistert met een samenvatting, vragen stellen, doorvragen en feedback geven
- Beïnvloeden: afhankelijk van de situatie en het gedrag van de ander, kies je welke strategie je moet gebruiken om invloed uit te oefenen op de interviewer zodat hij je ziet als de beste kandidaat.
- Alle algemene gespreksvaardigheden kunnen van pas komen tijdens het sollicitatiegesprek. Dat geldt met name voor smalltalk, luisteren, vragen stellen en LSD.
- Reflecteren: je blikt terug op eerdere sollicitatiegesprekken om tot nieuwe inzichten te komen, waarover je in het gesprek kunt vertellen.
- Zelfkennis: wie zichzelf kent, weet waar zijn sterke en zwakke punten liggen.
- Zelfvertrouwen: het geloof dat je hebt in je eigen kunnen; het vertrouwen dat je het interview op eigen kracht aankunt en tegenvallers het hoofd kunt bieden.
Voorbereiding op het sollicitatiegesprek
Of je nu een beginner of een veteraan bent op het gebied van solliciteren, om het beste van jezelf te kunnen laten zien, moet je je goed voorbereiden op elk sollicitatiegesprek, zowel inhoudelijk als mentaal. Je hebt positieve affirmaties getraind om zelfverzekerder te worden. Op een aantal vragen heb je een STAR-antwoord paraat. Onverwachte vragen kun je pakkend beantwoorden.
Zo kun je het sollicitatiegesprek voorbereiden:
- Analyseer je eigen profiel. Doe aan zelfonderzoek en reflecteer op je carrièrewensen; ken je goede en slechte eigenschappen, je persoonlijkheid en kernkwaliteiten.
- Onderzoek het bedrijf om inzicht te krijgen in de waarden en cultuur van de organisatie. Lees de webpagina's waarop het bedrijf zich presenteert als werkgever. Met kennis van de organisatie toon je interesse en kun je doordachte vragen stellen die een positieve indruk achterlaten.
- Onderzoek de vacaturetekst grondig. Analyseer de match tussen de functieomschrijving en vereisten in de vacaturetekst en je competenties en kwaliteiten. De kern van het eerste sollicitatiegesprek is het bespreken van je relevante kwalificaties en tekortkomingen. Zorg dat je een goed verhaal kunt vertellen als je lastige vragen krijgt, bijvoorbeeld over functie-eisen waaraan je nog niet voldoet of over gevraagde kennis of vaardigheden waarin je niet sterk bent. Leg uit waarom jij vindt dat er een goede match is.
- Bepaal je doelen voor het interview. Welke indruk wil je achterlaten? Welke pluspunten en voordelen wil je onder de aandacht brengen? Welke informatie wil je vergaren? Bedenk een aantal inhoudelijke vragen om op een gepast moment te stellen.
- Vraag aan enkele vrienden of familieleden om jou te beschrijven. Wat zien zij als jouw talenten, goede eigenschappen en verbeterpunten? Waarover heb je in je loopbaan complimenten gekregen?
- Oefen het sollicitatiegesprek met iemand die je vertrouwt, bijvoorbeeld een vriend of vriendin. Evalueer het oefengesprek met hem of haar. Je kunt ook een cursus volgen en samen met de andere mensen in de training oefenen. Vraag een deelnemer waarmee je een klik hebt of je na de training contact mag opnemen om nog eens 1-op-1 te oefenen.
- Als je gaat solliciteren, waardeert de werkgever over het algemeen dat je aandacht besteedt aan je uiterlijk. Met een verzorgde uitstraling maak je duidelijk dat je moeite doet om een goede indruk te maken en dat de baan waar je op solliciteert belangrijk voor je is. Je kleding past bij de dresscode in het bedrijf: formeel of informeel.
- Doe vooronderzoek naar je gesprekspartners op de website van het bedrijf en in hun LinkedIn-profiel. Verken hun professionele achtergrond, opleidingen en interesses om relevante gespreksonderwerpen te vinden en een klik te maken met de interviewers.
- Ontspan je voor het interview op de dag zelf. Een beetje spanning is heel normaal. Maar als je te gespannen bent, kun je tijdens het gesprek niet laten zien wat je in je mars hebt.
Bereid antwoorden voor op vragen van de interviewers
Bereid antwoorden voor op sollicitatievragen die je kunt verwachten:
- Competentiegerichte vragen
- Veelgestelde interviewvragen
- Onverwachte curveball-vragen
Competentiegerichte vragen
Deze gedragsgerichte vragen gaan over werkervaringen uit het verleden en hoe je met specifieke situaties bent omgegaan. Ze zijn bedoeld om je competenties en gedrag in verschillende werkscenario's te beoordelen. Een voorbeeld:
"Wat doe je als je tegenwerking ervaart binnen je team? Geef een voorbeeld. Welke rol had jij en wat was het resultaat?"
Beantwoord een gedragsvraag altijd met een feitelijke ervaring in een werksituatie, niet met een fictief scenario.
Bestudeer onze voorbeelden van competentiegerichte vragen en bereid antwoorden voor op vragen over:
- de belangrijkste vereiste competenties voor de functie;
- je kerncompetenties en capaciteiten die je noemt in je sollicitatiebrief en cv.
Veelgestelde vragen in het sollicitatiegesprek
- Wat kun je over jezelf vertellen?
- De interviewer wil de mens achter het cv zien en een beeld krijgen van je persoonlijke drijfveren en kwaliteiten.
- Wat zoek je in een baan of werkgever?
- Met deze vraag wil de interviewer inzicht krijgen in wat je drijft en motiveert. Bovendien wil hij nagaan of jouw beeld en verwachtingen van de werkgever en de functie realistisch zijn.
- Waarom wil je hier werken?
- Met deze sollicitatievraag wil de interviewer nagaan of je een duidelijke motivatie hebt om juist bij deze werkgever te willen werken.
- Waarom solliciteer je op deze functie?
- De interviewer wil nagaan of je een goede match hebt en gemotiveerd bent voor deze specifieke rol of functie binnen de organisatie.
- Wat zijn je goede eigenschappen of sterke punten?
- De interviewer wil hiermee ontdekken of je een goed zelfinzicht hebt en welke meerwaarde jij zou kunnen inbrengen bovenop de functie-eisen. Deze vraag is bovendien een prettige start van het gesprek, omdat je wordt uitgenodigd om een positief verhaal te vertellen over jezelf.
- Wat zijn je slechte eigenschappen of zwakke punten? Wat zijn je verbeterpunten?
- De interviewer wil hiermee ontdekken of je kritisch op jezelf kunt reflecteren en of je bezig bent jezelf te ontwikkelen.
- Waar zie je jezelf over 5 jaar?
- Toon ambitie, maar wees realistisch. Geef aan welke vaardigheden en verantwoordelijkheden je wilt ontwikkelen, zonder je vast te leggen op een bepaalde functietitel.
- Waarom moeten wij jou aannemen?
- In de loop van de sollicitatieprocedure blijven er enkele kandidaten over, die allemaal aan de functie-eisen voldoen en geschikt zijn voor de baan. De vraag is: welke kwaliteiten of waarde krijgt de werkgever extra, als hij voor jou kiest in plaats van een van de andere kandidaten? Dat is jouw meerwaarde of toegevoegde waarde.
- Waarom wil je weg bij je huidige werkgever?
- Blijf positief, richt je op je ambitie en professionele groei, zonder kritiek te uiten op je huidige werkgever. Leg de nadruk op hoe de nieuwe functie beter past bij je doelen en vermijd negativiteit.
- Wat zie jij als belangrijke ontwikkelingen in onze branche?
- Vertel eens hoe je functioneert en samenwerkt in een team
- Wat doe je in je vrije tijd?
- Heb je zelf nog vragen?
Onverwachte curveball-vragen
Soms stellen interviewers onverwachte of verrassende sollicitatievragen. Je ziet zulke lastige vragen niet van tevoren aankomen. Ze worden plotseling gesteld om je uit je comfortzone te halen of om bepaalde kwaliteiten te beoordelen. Bijvoorbeeld:
- Creativiteit
- Probleemoplossend vermogen
- Flexibiliteit en aanpassingsvermogen in het gesprek
- Spontaniteit en improvisatievermogen
- Conceptueel denkvermogen
In het Engels worden deze uitdagende vragen curveball questions genoemd.
Een paar voorbeelden van dergelijke verrassende vragen:
- Als je een superheld zou kunnen worden, welke superkracht zou je dan willen hebben?
- Hoe zou je de kleur geel uitleggen aan iemand die blind is?
- Hoeveel tennisballen passen er in een groot verkeersvliegtuig?
- Hoe zou je mij deze pen verkopen?
Het sollicitatiegesprek voeren
Hard, maar waar: onderzoek heeft uitgewezen dat in de eerste minuten van de kennismaking de mening over een sollicitant voor het grootste deel al wordt gevormd. Zorg er dus voor dat op je eerste indruk niets aan te merken is. Maak prettig contact en zorg voor een goede sfeer.
Beantwoord gedragsgerichte interviewvragen gestructureerd met de STAR-methode
Met de STAR-methode kun je gestructureerd antwoord geven op sollicitatievragen over je competenties, vaardigheden en gedrag in bepaalde werksituaties. Geef daarbij specifieke voorbeelden uit je werkervaring, die je capaciteiten en kwaliteiten benadrukken.
STAR staat voor: Situatie, Taak, Actie en Resultaat. Je vertelt achtereenvolgens:
- Wat was de werksituatie?
- Wat waren je taken en verantwoordelijkheden?
- Welke actie heb je ondernomen? Wat was je aanpak?
- Wat was daarvan het resultaat?
Laat tot slot zien dat je kunt reflecteren op de werkervaring. Leg uit wat je ervan hebt geleerd.
Storytelling
Storytelling in een sollicitatiegesprek helpt je om je ervaringen en vaardigheden op een boeiende en memorabele manier te presenteren. Door persoonlijke verhalen te vertellen, maak je een emotionele connectie met de interviewer en onderscheid je jezelf van andere kandidaten.
Stuur het gesprek met MINT
MINT
is een gesprekstechniek waarmee je tijdens het sollicitatiegesprek de
nieuwsgierigheid van de interviewer aanwakkert door gebruik te maken van
teasers. MINT staat voor: Maak Interviewer Nieuwsgierig met Teasers.
Door strategische hints te geven over je sterke punten, prikkel je de interviewers om vragen te stellen over kwaliteiten waarin je excelleert.
Actieve inbreng in een gelijkwaardig gesprek
Het is goed om tijdens het sollicitatiegesprek beleefd, respectvol en aandachtig naar de ander te luisteren, maar wees niet te passief en afwachtend. Laat het geen eenrichtingsverkeer worden van vragen en antwoorden, maar maak er een interactief gesprek van. Zorg voor een gelijkwaardige inbreng: bereid een lijstje gespreksonderwerpen voor die je uit eigen beweging aan de orde wilt stellen. Toon initiatief door die onderwerpen te agenderen en zelf vragen te stellen.
De oorzaak van passiviteit is meestal niet dat je geen vragen hebt of geen vragen kunt stellen. De reden is vaak een tekort aan zelfvertrouwen. Wat kun je doen om je inbreng te vergroten?
- Bereid een paar concrete onderwerpen voor die je aan de orde wilt stellen. Bouw tijdens je voorbereiding de zelfverzekerdheid op om ze daadwerkelijk in te brengen.
- Vertel meteen bij het bespreken van de agenda voor het gesprek waar jij het graag over wilt hebben.
- Neem ook fysiek een zelfverzekerde houding aan. Ga stevig zitten, neem wat ruimte in en maak regelmatig oogcontact met je gesprekspartners. Daarmee toon je aanwezigheid, respect, zelfvertrouwen, aandacht en belangstelling.
- Haak met geïnteresseerde vragen in op wat de ander vertelt. Hiermee laat je oprechte interesse zien en kun je het verloop van het gesprek beïnvloeden.
Maak een klik met de interviewers
Een klik maken tijdens het sollicitatiegesprek betekent dat je een persoonlijke connectie maakt met de interviewers. Je zoekt een gemeenschappelijke achtergrond of interesse om informeel over te praten. Wanneer je een bijzondere band hebt, voelt het gesprek natuurlijker en ontstaat er een positieve sfeer, wat de kans vergroot dat de interviewer je als een waardevolle aanwinst voor het team ziet.
Goede eigenschappen beschrijven in het sollicitatiegesprek
Voor een succesvol verloop van het gesprek, moet je de interviewvraag naar je sterke punten gepassioneerd, zelfverzekerd en authentiek kunnen beantwoorden. Vertel met passie over je kwaliteiten en onderbouw je goede eigenschappen met voorbeelden uit je werkervaring.
Er zijn verschillende manieren om na te denken over je eigen sterke punten en goede eigenschappen:
- Zelfreflectie: waar ben ik echt goed in?
- Feedback van anderen: waar kreeg je complimenten over?
- Contextuele kwaliteiten: wat deed je goed in bepaalde werksituaties?
- Kernkwaliteiten ontdekken door interactie met mensen in je omgeving
- Een persoonlijkheidstest doen
- Inspiratie halen uit lijsten met eigenschappen
Denk op al deze manieren over jezelf na en verzamel alle goede eigenschappen op je persoonlijke kwaliteitenlijst. Vervolgens benadruk je die sterke punten die relevant zijn voor de functie waarop je solliciteert of die goed passen bij de werkgever en de organisatiecultuur.
Presenteer je sterke punten met gepaste bescheidenheid. Dit betekent niet dat je je prestaties moet bagatelliseren, maar eerder dat je er op een geloofwaardige manier over vertelt.
Benadruk je kernkwaliteiten
Je kernkwaliteiten zijn de specifieke goede eigenschappen die jou kenmerken. Deze sterke punten zitten in de kern van je karakter en maken je tot wie je bent. Het zijn ook de kwaliteiten of sterktes die anderen herkennen en waarderen in jouw gedrag. Je kernkwaliteiten zijn vaak gebaseerd op je persoonlijkheid, vaardigheden en ervaring. Om een goede indruk te maken in het sollicitatiegesprek, is het belangrijk om je kernkwaliteiten duidelijk over het voetlicht te brengen.
Enkele tips voor het presenteren van je kernkwaliteiten:
- Benadruk de kwaliteiten die het meest relevant zijn voor de functie waarop je solliciteert.
- Zorg ervoor dat je concrete voorbeelden kunt noemen met de STAR-methode van hoe je je kernkwaliteiten in het verleden hebt toegepast.
- Verwerk je belangrijkste kernkwaliteiten in je elevator pitch.
- Enkele kwaliteiten die door werkgevers in het algemeen hoog worden gewaardeerd zijn:
Daarnaast kun je het model van de kernkwadranten gebruiken om zelfbewust toe te lichten hoe je je zwakke punten kunt beheersen. Je benoemt je potentiële valkuilen en geeft aan wat je doet om deze te compenseren en ervoor te zorgen dat je goed functioneert. Je gebruikt zo het model van de kernkwaliteiten en kernkwadranten om jezelf te presenteren als een veelzijdige kandidaat met een duidelijk zelfinzicht in je sterke en zwakke punten.
Hoe breng je enthousiasme over in een sollicitatiegesprek?
Enkele tips om je enthousiasme en motivatie te laten blijken aan de interviewers:
- Laat zien dat je je grondig hebt verdiept in de specifieke functie waarop je solliciteert. Noem specifieke redenen waarom je zeer geïnteresseerd bent om juist bij deze werkgever te werken.
- Vertel over je passie voor de bedrijfstak, het vakgebied, de functie of een bepaalde expertise. Licht toe wat je doet om op de hoogte te blijven van trends en ontwikkelingen op dat gebied.
- Toon je oprechte nieuwsgierigheid en interesse door enkele belangstellende vragen te stellen, bijvoorbeeld over de organisatiecultuur en de doorgroeimogelijkheden.
- Vertel over specifieke projecten of taken waar je trots op bent en die relevant zijn voor de functie waarop je solliciteert. Laat merken dat je er plezier in had en dat je er eer in schiep om je werk op een professionele manier te doen.
- Vertel over je ideeën waarmee je de uitdagingen van de functie wilt aanpakken of waarmee je aan de slag wilt gaan.
- Laat blijken dat je graag wilt leren en professioneel wilt groeien. Vraag naar de doorgroeimogelijkheden en geef blijk van je belangstelling in opleidingen en cursussen.
- Gebruik positieve lichaamstaal en neem een actieve houding aan: ga rechtop zitten, maak oogcontact en glimlach vriendelijk. Ondersteun je verhaal met handgebaren.
Toon je persoonlijkheid
Hoewel het belangrijk is om professioneel te zijn tijdens een sollicitatiegesprek, moet je niet terughoudend zijn om iets van je persoonlijkheid te laten zien. Werkgevers zijn niet alleen op zoek naar vaardigheden en ervaring, maar ook naar een goede culturele fit. Door je unieke persoonlijkheidskenmerken en passies te laten zien, kun je je onderscheiden van andere kandidaten. Probeer een balans te vinden tussen professionaliteit en authenticiteit, zodat je ware ik naar voren komt tijdens het gesprek. Dit kan de interviewer helpen een gevoel te krijgen of je goed bij hun team en organisatie zou passen.
Narcistisch of bescheiden, wat werkt beter in een sollicitatiegesprek?
Uit wetenschappelijk onderzoek in de Verenigde Staten [Delroy] is gebleken dat mensen met een narcistische persoonlijkheid meer succes hebben in sollicitatiegesprekken dan andere even geschikte kandidaten. Dat is vreemd, want branie en opschepperig gedrag worden niet hoog gewaardeerd, zou je denken.
Uit het onderzoek bleek dat bepaalde narcistische trekjes het goed deden bij de recruiters. De gouden combinatie van warmte en zelfverzekerdheid geeft je een onweerstaanbaar charisma:
- Zorg voor een warme en ontspannen sfeer. Maak oogcontact en persoonlijk contact met de interviewers, gebruik humor en vertel gepaste grapjes.
- Laat in de loop van het gesprek je bescheidenheid los en praat assertief en zelfverzekerd over jezelf. Vertel gloedvol over je kwaliteiten en prestaties.
- Stel belangstellende vragen en luister aandachtig naar je gesprekspartners.
Houding en presentatie om een goede indruk te maken
Je grondhouding in een sollicitatiegesprek moet zijn: het beste van jezelf laten zien, zowel verbaal als non-verbaal. Je goede eigenschappen moeten over het voetlicht komen. De kunst is om het evenwicht te vinden tussen de ongeïnteresseerde houding "ik ben nu eenmaal zoals ik ben" en te hard je best doen en jezelf overschreeuwen.
Beantwoord de vragen van de interviewers eerlijk, kort en bondig. Gebruik zoveel mogelijk actieve zinnen in de zelfverzekerde ik-vorm ("ik was verantwoordelijk voor", "ik heb dit en dat ontwikkeld"). Vermijd vage woorden die de indruk geven dat je twijfelt, zoals "misschien", "soms" of "zou kunnen zijn". Overdrijf je prestaties niet, maar wees ook niet onnodig bescheiden.
Naast diploma’s, kennis en vaardigheden speelt bij solliciteren de gunfactor een belangrijke rol; de persoon bij wie je aan tafel zit moet van mening zijn dat je het verdient om de baan te krijgen. Wat is de gunfactor precies en hoe kun je deze vergroten?
In het eerste sollicitatiegesprek of kennismakingsgesprek willen de interviewers zich een beeld vormen van jou als persoon. Ze willen je leren kennen en je persoonlijkheid beoordelen. Wees dus open en vertel het een en ander over jezelf, bijvoorbeeld over een hobby. Daarbij is je houding heel belangrijk. Laat blijken dat je enthousiast bent voor de baan en geïnteresseerd in het bedrijf.
Humor is een goed verkoopmiddel. Met een leuke opmerking laat je wat van je persoonlijkheid zien en kom je over als een fijne collega om mee te werken. Overdrijf het niet, want dan lijkt het of je onzekerheid probeert te verbergen. Glimlach regelmatig, zeker bij de kennismaking. Met een joviale glimlach maak je een vriendelijke indruk.
Praat alleen positief over je huidige baan. Als je je vorige werkgever zwartmaakt of slecht afschildert dan zal de werkgever huiverig zijn dat je later negatief over hem zal praten.
Wees positief en vriendelijk naar de interviewers zonder al te veel te slijmen. Een beetje slijmen mag, maar overdrijf het niet.
Probeer zoveel mogelijk jezelf te zijn. Het is prima om jezelf wat beter voor te doen, maar beperk het. Je gesprekspartner prikt daar zo doorheen.
Lichaamstaal
Niet alleen wat je tijdens het jobinterview vertelt is belangrijk, maar ook hoe je dit doet. De klank van je stem bepaalt voor bijna veertig procent hoe
je op een ander overkomt. Het is dus verstandig om naast je kledingkeuze en antwoorden
aandacht te besteden aan je stemgebruik. Praat niet te hard of te zacht en let op de snelheid waarmee je spreekt.
Zorg voor een actieve, maar ontspannen houding, zowel staand, zittend als lopend. Ga niet onderuitgezakt, maar ook niet op het puntje van je stoel zitten. Als je erbij zit als een zoutzak komt je boodschap niet over.
Kijk je gesprekspartner recht in de ogen, maar staar niet. Als het gesprek met meerdere personen plaatsvindt, zorg dan dat je met iedereen oogcontact houdt. Als er meer dan één gesprekspartner is, kijk dan naar degene die aan het woord is. Daarmee versterk je de indruk open en eerlijk te zijn.
Het is beter om je armen ontspannen op de tafel of losjes op je schoot te leggen. Probeer niet met je armen over elkaar te zitten. Je maakt hierdoor een gesloten en onzekere indruk.
Gebaren maken is prima. Ze kunnen je woorden onderstrepen waardoor ze het gesprek verlevendigen, maar probeer niet met je handen te praten. Te veel gebaren leiden af van de inhoud.
Ben je bewust van je zenuwtrekjes. Lach niet voortdurend, klik niet met je pen en blijf van de pluisjes op je mouw af.
Let op de lichaamstaal van je gesprekspartner(s), zoals knikken, fronsen en op het horloge kijken.
Interviewvragen beantwoorden
De interviewers kunnen je verschillende soorten interviewvragen stellen in het sollicitatiegesprek:
- Gedragsvragen: deze vragen gaan over ervaringen uit het verleden en hoe je met specifieke situaties bent omgegaan. Gedragsgerichte vragen zijn bedoeld om je competenties en gedrag in verschillende werkscenario's te beoordelen. Ze nodigen uit om terug te blikken op eerdere werkervaring.
- Situationele vragen: de interviewers stellen hypothetische scenario's voor die je in de functie in de toekomst zou kunnen tegenkomen en vragen hoe je die zou benaderen of aanpakken. Ze nodigen je daarmee uit om vooruit te blikken en jezelf in een situatie te plaatsen.
- Technische vragen: deze vragen over je hard skills zijn specifiek voor de functie en zijn bedoeld om je vakinhoudelijke kennis, expertise en technische vaardigheden op een bepaald gebied te evalueren.
- Vragen over culturele geschiktheid: hiermee willen de interviewers beoordelen of je goed zou passen in de bedrijfscultuur, het team en de organisatie.
- Open vragen: Deze vragen moedigen je aan om over een onderwerp uit te weiden, waardoor de interviewer een beter inzicht krijgt in je ervaringen en kwalificaties.
- Persoonlijke vragen: deze zijn bedoeld om inzicht te krijgen in je motivatie, carrièredoelen en ambities.
Een sterk antwoord op een sollicitatievraag is duidelijk, beknopt, relevant en overtuigend.
Luister nauwkeurig naar elke vraag en geef geen overhaast antwoord. Zorg ervoor dat je de vraag volledig begrijpt voordat je antwoord geeft. Vraag zo nodig om verduidelijking. Het is beter om opheldering te vragen, dan te antwoorden op basis van een veronderstelling. Je laat hiermee zien dat je niet 'zomaar' iets roept en je geeft vaak een beter doordacht antwoord.
Beantwoord de vragen die aan jou gesteld worden zo duidelijk mogelijk. Neem even de tijd om je gedachten te ordenen voordat je antwoordt. Denk gerust even na als je de vraag moeilijk of lastig vindt. Wees to the point: ga in op het hoofdonderwerp van de vraag en vermijd zijwegen. Ga met je antwoord direct in op wat de interviewer wil weten. Zo blijf je beknopt en maak je duidelijk dat je de vraag goed hebt begrepen.
Voorkom het gebruik van stopwoorden en articuleer duidelijk.
Afronding en evaluatie van het gesprek
De interviewers willen het gesprek afsluiten. Wat moet je doen en laten om in de afsluiting van het sollicitatiegesprek een blijvende indruk achter te laten? Je kunt nog enkele goede afsluitende vragen stellen, een slotstatement maken, de interviewers bedanken en professioneel afscheid nemen. Onderschat een goede afsluiting niet. Het is het laatste onderdeel van het gesprek en blijft daarom het beste hangen in de herinnering van je gesprekspartners.
Schrijf voor jezelf een gespreksverslag, dat je goed kunt gebruiken om je voor te bereiden op een vervolggesprek.
Het is erg leerzaam om na afloop op elk sollicitatiegesprek te reflecteren, zodat je weet wat er goed ging en op welke onderdelen je het volgende keer beter kunt doen.
Stuur na afloop van het sollicitatiegesprek als opvolging een vriendelijke bedankmail aan de interviewers. Laat weten dat je het een prettig gesprek vond, bedank je gesprekspartners voor hun tijd en schrijf dat je uitziet naar een volgend gesprek.
Achtergronden over het sollicitatiegesprek
- wat de rollen en functies zijn van je gesprekspartners
- welke soorten sollicitatiegesprekken worden onderscheiden
- welke onderwerpen in het gesprek worden behandeld
Met wie voer je het sollicitatiegesprek?
De vertegenwoordigers van de werkgever waarmee je het sollicitatiegesprek voert, noemen we meestal de interviewers of selecteurs. Maar wat is hun rol of functie in de organisatie buiten het sollicitatiegesprek? De sleutelfiguren zijn de:
- hiring manager
- recruiter
Als sollicitant zul je in eerste instantie contact hebben met de recruiter, maar de hiring manager is de belangrijkste figuur om in het sollicitatiegesprek te overtuigen van jouw kwaliteiten.
Hiring manager
De hoofdrolspeler van het jobinterview wordt in de recruitmentwereld aangeduid met het Engelse begrip hiring manager. In het Nederlands wordt deze functionaris de vacaturehouder genoemd, of soms de aanwervende of inhurende manager. Zij (of hij) is de lijnmanager die een vacature open heeft staan in haar team. De ‘winnaar’ van de sollicitatieprocedure waarmee uiteindelijk een arbeidsovereenkomst wordt gesloten, komt als nieuwe medewerker onder haar leiding te werken. Ofwel: als je sollicitatie slaagt, dan wordt de hiring manager je nieuwe baas.
De belangrijkste verantwoordelijkheden van de hiring manager in het wervingsproces zijn:
- Interne organisatie
- Vaststellen dat er een vacature op de afdeling is
De vacature intern bekendmaken en medewerkers prikkelen om intern te solliciteren
- Vaststellen of er extern moet worden geworven
Zo nodig goedkeuring verkrijgen voor de personeelslasten of het personeelsbudget
Het functieprofiel opstellen, het gewenste type kandidaat schetsen en toelichten aan de HRM-afdeling
Werving en selectie
Het interview afnemen met de kandidaten (eventueel vanaf de tweede gespreksronde)
De rollen afstemmen van andere medewerkers van de afdeling in de sollicitatieprocedure
Beantwoorden van inhoudelijke vragen van sollicitanten over het werk op de afdeling
Het arbeidsvoorwaardengesprek voeren met de gekozen kandidaat
Het salaris overeenkomen en daarvoor intern akkoord krijgen
Besluiten de kandidaat een aanbod te doen
De nieuwe medewerker introduceren in de afdeling
Recruiter
De recruiter is een HRM-professional (bijvoorbeeld iemand met de hbo-opleiding Human Resource Management) die verantwoordelijk is voor het hele wervingstraject of recruitmentproces, van werving en selectie tot de onderhandeling en uiteindelijk het aannemen van de gekozen kandidaat. Als je sollicitatie slaagt en je de nieuwe baan krijgt, zul je daarna weinig meer met de recruiter te maken hebben.
De recruiter heeft meestal zeer veel ervaring met het afnemen van sollicitatiegesprekken, is er bekwaam in en voert het gesprek geroutineerd.
De belangrijkste taken van de recruiter rond de wervingsprocedure zijn:
- Werving
- De vacaturetekst opstellen op basis van het functieprofiel van de hiring manager
- De vacature communiceren op de website van het bedrijf, op LinkedIn, in vacaturebanken, in magazines etc.
- Eventueel een werving & selectiebureau of headhunter inschakelen
- Sollicitanten aantrekken door te netwerken met andere recruiters
- Algemene vragen van belangstellenden en sollicitanten beantwoorden
- Selectie
- De eerste beoordeling en voorselectie doen van sollicitatiebrieven en cv’s
- Sollicitatiegesprekken inplannen en sollicitanten uitnodigen
- Mede-interviewers voorzien van het sollicitatiedossier van de sollicitant (inclusief sollicitatiebrief en cv) en hen uitnodigen
- Sollicitanten informeren over het verloop van de procedure
- De sollicitatiegesprekken afnemen samen met de hiring manager en eventueel andere betrokkenen
- Onderhandeling
- Concept-arbeidsovereenkomst opstellen
- De hiring manager adviseren en ondersteunen in het arbeidsvoorwaardengesprek
- Het aanbod opstellen
- Indienstname
- Het dossier van de nieuwe werknemer overdragen aan andere professionals van de HRM-afdeling, voor het personeelsdossier, de salarisbetaling en andere personeelsaangelegenheden.
Een corporate recruiter is in dienst bij de werkgever. De rol van recruiter kan ook worden uitbesteed aan een bureaurecruiter van een werving- en selectiebureau.
Soorten sollicitatiegesprekken
Voordat je wordt aangenomen, doorloop je één of meerdere gespreksrondes waarbij je doorgaans met verschillende mensen spreekt. Het aantal gespreksrondes en de inhoud ervan is afhankelijk van het niveau van de functie waarop je hebt gesolliciteerd.
Soms is één gespreksronde voldoende voor een werkgever om zijn keuze te maken. Vaak zullen meerdere gespreksrondes nodig zijn. De verschillende gespreksrondes vinden met een tussentijd van enkele dagen tot enkele weken plaats. Ook is het mogelijk dat op één dag meerdere gespreksrondes plaatsvinden en dat je met één of meerdere personen of groepen uit het bedrijf spreekt.
Voorselectie met een speeddate
Soms krijgen werkgevers op één vacature wel enkele honderden reacties en om met alle interessante kandidaten een oriënterend gesprek te voeren, is te tijdrovend en te duur. Daarom houden bedrijven soms een voorronde, een zogenaamde 'sollicitatiespeeddate'. Dit is een voorselectie, geen vervanging van het normale sollicitatiegesprek. In een kort gesprek probeert een werkgever een beeld van je te krijgen. Na afloop worden de gesprekken geëvalueerd en wordt besloten wie voor een volwaardig sollicitatiegesprek wordt uitgenodigd.
Ook een korte eerste ontmoeting op een carrièrebeurs of ander evenement kun je zien als een voorselectie. Bij dit soort gelegenheden is het handig je elevator pitch paraat te hebben.Het eerste gesprek: kennismakingsgesprek
Het eerste gesprek wordt een oriënterend gesprek, kennismakingsgesprek of intakegesprek genoemd en vindt meestal plaats met een personeelsfunctionaris en/of de hiring manager. De werkgever wil in dit gesprek nader met je kennismaken om een globale indruk te krijgen van wie je bent en of je past bij de functie en het bedrijf. In deze fase zoekt je aanstaande werkgever een antwoord op de vraag of je voldoet aan het profiel dat hij voor ogen heeft. Ook voor jou heeft dit gesprek een oriënterend karakter. Je beoordeelt of de functie en het bedrijf daadwerkelijk bij je passen.
Na het oriënterende gesprek wordt besloten of je wordt uitgenodigd voor een tweede gesprek of dat je wordt afgewezen. Als je niet wordt afgewezen, dan is de volgende ronde in het sollicitatieproces meestal het selectiegesprek. Maar het kan ook voorkomen dat je wordt uitgenodigd voor het arbeidsvoorwaardengesprek. Dit gebeurt meestal bij kleine bedrijven, waar meestal één persoon de uiteindelijke beslissing over een eventuele aanstelling neemt.
Het tweede gesprek: selectiegesprek
Het niveau van de functie en de grootte van het bedrijf bepalen de inhoud en de tijdsduur van het selectiegesprek en of het om een definitief gesprek gaat, of dat er nog een aantal gesprekken en eventueel nog een assessment of psychologisch onderzoek volgen.
In deze fase wil de werkgever achterhalen wie van de sollicitanten, die door zijn gegaan naar de tweede ronde, de beste kandidaat is. Daarom vindt het selectiegesprek meestal plaats met andere personen dan die uit het oriënterende gesprek, zoals een manager en één of meerdere collega's.
Astrid (32) solliciteerde naar een baan in de ICT: "Na het oriënterende gesprek kreeg ik een uitnodiging voor een tweede gesprek. Daarvoor werd mij gevraagd thuis een proefopdracht uit te werken. Tijdens het selectiegesprek werd ik hierover flink aan de tand gevoeld door een selectiecommissie, bestaande uit vier personen: de hr-manager, de kwaliteitsmanager, de direct leidinggevende en een collega. Ik vond het behoorlijk pittig, maar ook een hele uitdaging."
In het selectiegesprek wordt meestal dieper ingegaan op de functievereisten, je capaciteiten en je motivatie en komen zaken aan de orde die in het eerste gesprek nog niet zijn besproken.
Om te achterhalen welke kandidaat het meest geschikt is voor de vacante functie, word je in het selectiegesprek aan de tand gevoeld aan de hand van lastige vragen en wordt er op je antwoorden doorgevraagd.
Soms wordt in deze fase van het sollicitatieproces gevraagd naar je referenties. Kies twee of drie referenties en vergeet niet om toestemming aan de betrokkenen te vragen.
Arbeidsvoorwaardengesprek
Is de keuze op jou gevallen, dan word je uitgenodigd voor een arbeidsvoorwaardengesprek, een afrondend gesprek waarin de salarisonderhandeling plaatsvindt en een aantal formele zaken worden besproken. Dit gesprek vindt meestal plaats met een personeelsfunctionaris of hoofd van de afdeling Human Resources (HR). Na een succesvol arbeidsvoorwaardengesprek wordt een aanbieding gedaan, vaak in de vorm van een concept-arbeidsovereenkomst.
Onderwerpen in het sollicitatiegesprek
De belangrijkste onderwerpen die in het sollicitatie-interview aan de orde komen zijn:
- Je eigenschappen en kwaliteiten. De interviewers willen een beeld krijgen van jouw persoonlijkheid en karakter.
- Je competenties en vaardigheden: je hard skills en soft skills.
- Je loopbaan en ervaring. Je moet een eventueel gat in je cv goed kunnen uitleggen.
- Je
opleiding en gevolgde cursussen en trainingen. Als je een studie hebt
afgebroken zonder diploma, dan wordt daar zeker naar gevraagd.
- De onderwerpen die jij aan de orde stelt door zelf vragen te stellen.
- Je ambities. De interviewers willen weten hoe jij je wilt ontwikkelen en of je een realistisch toekomstbeeld hebt.
Tips voor het sollicitatiegesprek
- Kom ruim op tijd en ontspan nog even voordat je bij het kantoor naar binnen stapt.
- Een sollicitatiegesprek is meer dan een gesprek waarin iemand naar een baan solliciteert. Het is ook een algemene kennismaking. Laat tijdens het gesprek merken dat je echt geïnteresseerd bent in de werkgever. Als je de baan niet krijgt, komen ze later misschien nog met een andere vacature waar ze je geschikt voor vinden.
- Ken de soorten sollicitatiegesprekken en gedraag je ernaar. Wees bijvoorbeeld niet te gretig in het eerste sollicitatiegesprek. Dit is een oriënterend gesprek dat bedoeld is om elkaar te leren kennen en te bepalen of je met elkaar verder wilt praten. Begin dus niet over het salaris of hoeveel vakantiedagen je krijgt.
- De werkgever is erop uit van alle kandidaten de geschiktste medewerker te selecteren. Stel in het eerste gesprek vragen om erachter te komen welke kwaliteiten voor deze functie nodig zijn en wat de werkzaamheden inhouden, naast wat er in de vacaturetekst staat. Als je daarna wordt uitgenodigd voor een tweede gesprek, kun je je voorbereiden op het aantonen dat je over die eigenschappen beschikt.
- Wees realistisch als je de vraag krijgt wat je ideale werkomgeving is. Schets niet het paradijs, maar laat blijken dat je snapt dat er deadlines zijn en dat er hard gewerkt moet worden. Een goed antwoord is: "ik wil graag werk doen waar ik écht goed in ben, een zekere vrijheid hebben om mijn werk zelf in te richten en goede samenwerking hebben met mijn collega's" (dit zijn de 3 voorwaarden voor intrinsieke motivatie in de zelfdeterminatietheorie van Deci en Ryan, beschreven in het artikel over Autonomie).
- Veel sollicitanten zijn desgevraagd huiverig om zwakke punten van zichzelf te beschrijven. Ze willen geen slechte indruk maken en proberen daarom de vraag positief te benaderen. Maar het getuigt juist van lef en reflectievermogen als je een beetje eerlijke zelfkennis laat zien en een zwak punt benoemt. Vertel er dan wel bij hoe je met die zwakte omgaat, waarom het geen probleem is in je werk en wat je doet om jezelf op dit punt te ontwikkelen.
- Een sollicitatiegesprek is bedoeld om elkaar te leren kennen en te ontdekken of jij geschikt bent voor de baan. Daarom geldt: goede of foute antwoorden bestaan niet. Als je het antwoord op een vraag niet weet, mag je ook zeggen "dat weet ik niet".
- Reflecteer nog eens op het sollicitatiegesprek dat je had bij je huidige werkgever. Wat ging er goed, wat kon beter? Misschien kun je er iets van leren om je nieuwe baan in de wacht te slepen.
- Praat niet negatief over je vorige baan of je huidige werkgever.
- Belangrijker nog dan zelf vragen stellen, is luisteren naar het antwoord en durven doorvragen.
- Bij veel bedrijven praat je met professionele recruiters of selecteurs, maar bij sommige organisaties krijg je een gesprek met een sollicitatiecommissie of selectiecommissie. Daarin zitten meestal de afdelingsmanager en een met de functie gelijkwaardige medewerker (een potentiële toekomstige collega). Doorgaans krijg je dan minder psychologische vragen over algemene kwaliteiten en wordt meer gevraagd naar je vakinhoudelijke competenties om de functie te vervullen.
- Poets je schoenen de dag voordat je op gesprek gaat.
Wees op tijd
Toon jezelf betrouwbaar en kom op tijd voor het gesprek. Houd rekening met files, lastig te vinden parkeerplaatsen en treinvertragingen. Gebeurt het toch dat je door omstandigheden te laat komt, bel het bedrijf dan op en verontschuldig je beknopt.
Aanbevolen video's
- Hoe maak je een goede eerste indruk bij het sollicitatiegesprek? door psycholoog Roos Vonk.
Je maakt een goede eerste indruk door: belangstelling te tonen in de organisatie en je gesprekspartner; zakelijk te flirten: warmte, betrokkenheid en oprechte interesse te tonen in de ander; waardering te tonen en complimenten te maken.
Aanbevolen websites
- Hoe bereiden recruiters zich voor op het sollicitatiegesprek? - door Peter Boerman op Werf&
Wat is hun voorbereiding en hoe willen recruiters dat de kandidaten zich voorbereiden? Deze 12 recruiters doen er een boekje over open… - Tips voor je sollicitatiegesprek - Universiteit Leiden, Career planning
- Sollicitatiegesprek voeren - Werk.nl (UWV)
Een goed sollicitatiegesprek begint bij een goede voorbereiding.
Bronnen
Self-presentation style in job interviews: the role of personality and culture; Delroy L. Paulhus,Bryce G. Westlake,Stryker S. Calvez,P. D. Harms. University of Britisch Colombia. Kanttekening: dit onderzoek geldt voor de Verenigde Staten.