Individueel studieplan

In veel opleidingen krijg je te maken met het individueel studieplan. Dat is een plan dat je samen met een studiebegeleider opstelt om ervoor te zorgen dat je binnen een afgesproken tijd bepaalde onderdelen van de studie afrondt.

Functie van het individueel studieplan

Een individueel studieplan kan verschillende doelen dienen, en het is afhankelijk van de onderwijsinstelling en opleiding hoe een studieplan precies wordt toegepast. Het studieplan kan de volgende functies hebben:

Samenstellen van een studieprogramma op grond van een eerder diploma of elders verworven competenties. Heb je bijvoorbeeld al een mbo-diploma in een bepaalde richting en wil je doorstuderen in het hbo, dan is in veel gevallen een verkort studieprogramma mogelijk. Er wordt bij aanvang van je nieuwe studie gekeken welke vrijstellingen je kunt krijgen. Vaak is het niet alleen op grond van een diploma, maar ook op grond van relevante werkervaring (elders verworven competenties, evc's) mogelijk studieduurverkorting te krijgen. Samen met een studieadviseur bekijk je welke onderdelen van de studie voor jou nog relevant zijn. Je stelt aan de hand daarvan een individueel studieplan op. Het doel is om in zo weinig mogelijk tijd de eindtermen van de studie te halen en de studie af te ronden. De studiebegeleider of examencommissie zal het studieplan beoordelen en er, als het in orde wordt bevonden, goedkeuring aan verlenen. Vooral in deeltijdopleidingen is dit een veel voorkomende gang van zaken.
Samenstellen van een studieprogramma om tekorten weg te werken. Wil je overstappen van de ene opleiding naar een opleiding op een hoger niveau, of van een bachelor naar een master, maar is de aansluiting van de studieprogramma's niet naadloos, dan behoort het volgen van een schakelprogramma vaak tot de mogelijkheden. Je doet dan in een beperkte tijdsduur, bijvoorbeeld een half jaar of een jaar, kennis en vaardigheden op die je in de vervolgopleiding nodig hebt. De invulling van zo'n schakelprogramma is heel vaak individueel, juist omdat het bedoeld is voor mensen met allerlei verschillende achtergronden. Wat je precies in het schakelprogramma moet doen, leg je in overleg met een studiebegeleider vast in het individueel studieplan.

Meld bijzondere omstandigheden op tijd. Als zich iets onverwachts voordoet, bijvoorbeeld familieomstandigheden of ziekte, meld je dan zo snel mogelijk bij je mentor, studiebegeleider of studieadviseur. Met de insteek 'ik zie te zijner tijd wel hoe ik het allemaal oplos', kun je voor verrassingen komen te staan, vooral als de opleiding een bindend studieadvies hanteert. In een eerder stadium realistische afspraken maken voorkomt een hoop gedoe en teleurstellingen achteraf!

Bepalen van een realistisch programma in het geval van bijzondere omstandigheden. Er kunnen zich tijdens je opleiding omstandigheden voordoen waardoor je studievertraging oploopt. Die omstandigheden kunnen ziekte, een functiebeperking, of familieomstandigheden zijn, maar ook omdat je zitting hebt in een studentenraad of topsport bedrijft. Bij de meeste opleidingen krijg je onder deze omstandigheden extra studietijd. Om het succes op het afronden van je studie zo groot mogelijk te maken, stel je samen met een studieadviseur, mentor of studiebegeleider een individueel studieplan op. Daarin staan realistische afspraken welke vakken je binnen een bepaalde termijn en in welke volgorde zult volgen en afronden.
Kans vergroten op het halen van de norm voor bindend studieadvies. In veel studies wordt gewerkt met het zogeheten 'bindend studieadvies'. Er gelden dan regels voor het aantal studiepunten dat je binnen een bepaalde termijn moet behalen. Vaak geldt: wie binnen het eerste jaar te weinig studiepunten haalt, mag niet verder studeren aan de opleiding. Opleidingen die met dit bindende studieadvies werken, geven je als student vaak wel de kans om nog een inhaalslag te maken als je in de gevarenzone dreigt te komen. Heb je bijvoorbeeld na het eerste half jaar weinig punten behaald, dan word je uitgenodigd voor een gesprek met een studieadviseur om te bekijken hoe je toch nog aan het vereiste minimum aantal punten kunt komen. Je stelt een plan op om de kans van slagen zo groot mogelijk te maken. In het plan leg je vast welke vakken je eerst zult gaan doen, welke herkansingsmogelijkheden je zult benutten, enzovoort.
Vastleggen van een goedgekeurd studieprogramma met afwijkende inhoud. Soms wil je je verdiepen in een bepaald onderwerp waarvoor geen onderwijsaanbod bestaat in het reguliere programma. Het onderwerp kan zo interessant zijn dat de opleiding het goed vindt dat je je daarmee bezighoudt in plaats van met standaard onderdelen. De examencommissie zal dan jouw speciale studieprogramma (bijvoorbeeld een literatuurstudie, of een stage of studieverblijf in het buitenland) goedkeuren aan de hand van een individueel studieplan. Daarin beschrijf je precies wat je wilt gaan doen en hoe je daarmee aan de eindtermen van de opleiding denkt te gaan voldoen.

Waar moet je op letten bij het maken van een individueel studieplan?

Als je een individueel studieprogramma moet opstellen, let dan op de volgende zaken:

Houd bij het opstellen van je plan je doel steeds in de gaten. Een individueel studieplan dat bedoeld is om nog net de norm voor het bindend studieadvies te halen heeft een heel andere inhoud dan een plan voor een schakelprogramma. Bij het eerste plan is bijvoorbeeld een tijdsplanning het belangrijkste onderdeel, bij het tweede plan is een goed onderbouwde motivatie het noodzakelijkst.
Geef een goede motivatie. In de meeste gevallen gebruik je een individueel studieplan om de examencommissie te overtuigen van de haalbaarheid en de wenselijkheid van je programma. Geef dus de redenen voor je plan en motiveer je keuzes inhoudelijk. Onderbouw je motiveringen waar mogelijk met concrete feiten, vooral als het gaat om eerder verworven competenties of haalbaarheid. Laat zien hoe je plan bijdraagt aan het verwezenlijken van je leerdoelen. Dat maakt je plan veel overtuigender dan allerlei slagen in de lucht, wensen en hoopvolle gedachten. De STAR-methode, die veel gebruikt wordt voor sollicitatiebrieven, kan ook voor een individueel studieplan goed van pas komen. Als je een portfolio hebt, kun je daarnaar verwijzen om te laten zien wat je in de praktijk allemaal al hebt gedaan.
Wees realistisch. Een individueel studieprogramma geldt als een afspraak tussen jou en de opleiding. Een afspraak kun je alleen nakomen als die realistisch is. Wees bij tijdsplanningen niet te optimistisch, vooral als je te maken hebt met bijzondere omstandigheden. Je hebt niet alles in de hand, en het is vervelend als je studieplan meteen in de prullenbak moet als er zich één onvoorziene hobbel op de weg voordoet.

Auteur: Ysolde Bentvelsen