Definitie
Een definitie is een gezaghebbende beschrijving van de essentiële kenmerken van een woord of begrip. De definitie is geldig in een bepaalde context, zoals een studieboek, opleiding of vakgebied.
Een goede definitie is essentieel voor rationeel denken en is:
- eenduidig: het is maar voor één uitleg vatbaar;
- onderscheidend: er zijn duidelijke verschillen met verwante begrippen in dezelfde context;
- niet-circulair: het bevat geen termen die synoniem zijn met het gedefinieerde begrip. Bijvoorbeeld: 'verwarrend' mag niet worden gedefinieerd als 'iets dat verwart'.
Een definitie wordt ook wel begripsbepaling of beschrijving genoemd.
Voorbeelden van definities
Een 'cirkel' wordt in de wiskunde gedefinieerd als: de verzameling punten in een tweedimensionaal vlak met dezelfde afstand r tot een bepaald middelpunt M.
Het begrip 'rivier' wordt in de Aardrijkskunde op de middelbare school wel gedefinieerd als: het natuurlijk afvoersysteem van overtollig water in een landschap.
In de wiskunde zijn de begrippen 100% eenduidig, maar in andere disciplines is het goed kritisch na te denken over de begripsbepaling:
- Zijn sloten, vaarten en andere waterwegen geen onderdeel van datzelfde systeem? Hoezo stellen we een rivier gelijk aan het ruimere systeem?
- Wie bepaalt welk water overtollig is?
- Als overtollig water op natuurlijke wijze wordt afgevoerd door verdamping in de zon, is er dan ook een rivier?
Definities googlen: grote verschillen en niet gezaghebbend
Als je googlet om definities te vinden, dan vind je allerlei verschillende. Neem bijvoorbeeld een aantal omschrijvingen van 'definitie':
- "Beschrijving van wat iets is" (Van Dale)
- "Een samenvattende omschrijving van de kenmerken van een begrip, zodat het niet met een ander verward kan worden." (Wikipedia)
- "Het kort en duidelijk noemen wat iets is" (woorden.org)
- "Een definitie is een beschrijving van een woord." (Ensie)
- "Nauwkeurige omschrijving van een woord of begrip" (Muiswerk Educatief)
- "De omschrijving van een begrip in ondubbelzinnige termen" (Encyclo)
Deze definitievergelijking laat zien dat er zeer uiteenlopende omschrijvingen zijn. Het lijkt wel alsof elke redactie er genoegen in schept een andere nieuwe beschrijving te verzinnen. Welke ga jij gebruiken? Welke kies je als basis voor je redenering?
Het is belangrijk te beseffen dat de definities die je op internet googlet niet gezaghebbend hoeven te zijn in jouw studie of vakgebied. Het is vaak beter de autoritatieve gewone definitie voor jouw discipline op te zoeken in een studieboek of naslagwerk.
Verantwoord in je verslag van een studieopdracht of onderzoek met bronvermelding welke definities je hebt gekozen.
Soms gebruik je een stipulatieve definitie, die is aangepast aan een situatie. Je schrijft bijvoorbeeld "In dit onderzoek beschouwen wij diversiteit als ...".
Dat hangt van je definities af
Als je iemand met een wetenschappelijke achtergrond een moeilijke vraag stelt, dan krijg je vaak als riposte: "dat hangt van je definities af". En zo is het maar net.
Neem bijvoorbeeld de vraag aan een bioloog: 'is een virus een vorm van leven'? Er zijn verschillende begripsbepalingen van 'leven', waaronder zeer complexe met biochemische kenmerken erin. Het antwoord hangt dus af van de definitie die je kiest.
In een studieboek, opleiding, of vakgebied zijn er vastgestelde begrippen. Er is definitiegelijkheid: het gezaghebbend karakter maakt dat alle studenten en beoefenaren dezelfde begrippen in dezelfde betekenis hanteren.
Definitiekwestie: discussie over bepalingen
Het is in de praktijk niet altijd makkelijk een goede bepaling voor een begrip te vinden, zeker als die ook juridisch sluitend moet zijn.
Zo staat in het coalitieakkoord 'Omzien naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst' (2021): "We bezien hoe we op termijn een suikerbelasting kunnen invoeren en de BTW op groente en fruit naar 0% kunnen verlagen." Vervolgens bleek een grote hobbel om in de context van de btw-wetgeving precies te definiëren wat 'groente en fruit' is. Valt aardbeienjam met veel suiker eronder? Hoe zit het met bloemkoolbodem voor pizza? Een slaatje met 33% groente? De staatssecretaris schreef in een kamerbrief: "Ieder onderscheid roept namelijk onvermijdelijk de vraag op waar de grens precies ligt."
Laat dit dan alleen voor onbewerkte groente en fruit gelden, zeiden sommige politici met nieuwe inzichten. Maar dat roept een nieuwe definitiekwestie op: "Ook dit woord dient een specifieke invulling en afbakening te krijgen die werkbaar is voor ondernemers en de Belastingdienst. Zo worden broccoli en appels soms gewassen, verpakt, gesneden en/of geschild."
De Rijksoverheid heeft de definitiemacht, maar had in dit geval grote moeite om een alledaags begrip sluitend te definiëren.
Definitie van betekenis; betekenis van een definitie
Het begrip 'betekenis' wordt in drie betekenissen gebruikt. Eén daarvan is synoniem aan 'definitie'. Maar het kan ook worden gedefinieerd als: "het nut, het belang of de waarde dat iets heeft" (voorbeeld: de betekenis van Schiphol voor de Nederlandse economie).
De betekenis van een definitie is dat alle studenten en beoefenaren van een discipline hetzelfde bedoelen met een bepaald begrip. Ze hebben een eenduidig jargon.
Aanbevolen websites
- Begrippen Centraal Bureau voor de Statistiek - Door overal dezelfde definities te gebruiken, kunnen cijfers beter met elkaar vergeleken worden.
- Kamerbrief advies definitie racisme - Minister van BZK
Advies van het College voor de Rechten van de Mens over de (juridische) definitie van racisme.