Respect

Respect is een gevoel of uiting van aanzien, eerbied of waardering, waarmee je laat merken dat je iemand aanvaardt en erkent als een gelijkwaardig en waardevol persoon. Onderling respect is belangrijk op de werkvloer. Ieder mens heeft behoefte aan waardering, erkenning en respect. Respect verdien je uitsluitend door zelf respect te tonen.

Waarom is respect op de werkvloer belangrijk?

Uit wetenschappelijk onderzoek van Christine Porath is gebleken dat een respectvolle cultuur van beleefdheid en waardering meetbare voordelen heeft voor werkgevers: medewerkers zijn gemotiveerder, loyaler en werken efficiënter. 

Een team waarin de leidinggevende en collega's voorkomend met elkaar omgaan, elkaar steunen, waarderen en serieus nemen, presteert beter. Medewerkers gaan met plezier naar hun werk, geven hun volledige aandacht en werken beter samen.

Een respectvolle en prettige werksfeer waarin mensen zich gewaardeerd voelen is dus van groot belang en draagt bij aan een gevoel van waardigheid van werknemers. Respect kost geen extra tijd; het is een aspect van de cultuur dat juist positief bijdraagt aan de productiviteit van werknemers. Respect tonen is een essentiële soft skill op het werk.

Wat is de betekenis van respect op het werk?

Mensen respecteren betekent:

• Je aanvaardt en waardeert de ander volledig, ongeacht zijn culturele identiteit, gedachtegoed en overtuigingen, afkomst of religie.
• Je accepteert iemands normen en waarden, behoeften en gevoelens en overschrijdt niet de redelijke grenzen die hij of zij stelt.
• Je apprecieert collega's voor wie ze zijn en laat je waardering blijken.
• Je luistert oprecht naar de ander zodat hij zich begrepen voelt.
• Je houdt iemands goede naam, zaken en belangen in ere.
  

Alleen iemand vrij laten en onverschillig zijn is niet voldoende. Respect gaat verder dan tolerantie en vraagt om actieve communicatie van een positieve waardering van de ander. Wie respect toont, geeft waardering.

Voor veel mensen is respect een vanzelfsprekende houding die ze op het werk aannemen. Het is een vorm van beschaving. Zij treden anderen respectvol tegemoet, ongeacht iemands status en positie. Zo is er sprake van een gelijkwaardige verhouding in het sociaal contact.

Zo'n cultuur hoeft niet vaag of onduidelijk te zijn. Integendeel. Duidelijkheid over doelen en besluiten zorgt ervoor dat medewerkers weten wat er van ze wordt verwacht. Daardoor krijgen zij meer zelfvertrouwen en zijn ze meer betrokken. 

Hoe toon je eerbied en waardering op het werk?

Je kunt eerbiediging van collega's en waardering voor hun bijdrage zo laten blijken:

• Geef je collega's regelmatig een compliment. Noem de persoon bij naam, spreek waardering of bewondering uit voor een specifieke bijdrage en neem even de tijd voor een gesprekje. Voorbeeld: "Dat was een heldere presentatie over Agile werken, Monique, ik begrijp het nu veel beter."
• Benoem iemands bijdrage bij een presentatie of vergadering.
• Bedank iemand voor zijn of haar werk en geef hem de volle eer.
• Sta even stil bij de successen van medewerkers. Geef ze even de tijd om te genieten van de waardering, voor ze doorgaan met de volgende klus.
  
• Schenk een beetje aandacht aan een collega die ergens mee worstelt, zoals ziekte of problemen in het privéleven.
• Organiseer een eerbetoon voor een medewerker die echt een bijzondere prestatie heeft geleverd. Dat kan iets met aanzien zijn als iemand uitroepen tot medewerker van de maand, of bij een team- of afdelingsbijeenkomst iemands promotie bekend maken.
  
• Gebruik LSD als je met iemand spreekt: luisteren, samenvatten, doorvragen. Daarmee toon je oprechte aandacht.
• Bied ook iets concreets bij de blijken van waardering en erkenning. Dat kan een promotie of bonus zijn, maar ook extra vrije dagen of de mogelijkheid om een bepaalde training te doen.
  

Hoe krijg je respect?

Wie respect ontvangt, ontvangt erkenning. Erkenning van wie je bent en van jouw recht om jezelf te zijn.

Volgens leiderschapsonderzoeker Christine Porath is de belangrijkste manier om gerespecteerd te worden: door zelf dagelijks respectvol en welgemanierd met mensen om te gaan. Je kunt respect opbouwen in een gelijkwaardige en open verhouding, in reciprociteit, maar je kunt het niet afdwingen met macht of kracht.

Wanneer jij mensen respectvol behandelt, zien ze jou als warm, vriendelijk, competent, belangrijk en invloedrijk. Dat zijn aanzienlijke leiderschapskwaliteiten waarmee je respect inboezemt. Beleefd en hoffelijk gedrag draait niet alleen om het motiveren van anderen, het slaat positief terug op jou. Collega's zullen graag met je netwerken en je wordt gezien als leider. Respectvol gedrag helpt je carrière vooruit.

Ondersteun collega's en wees behulpzaam

Je kunt respect verdienen door altijd klaar te staan om een luisterend oor te bieden, collegiaal te helpen of adviseren. Wees authentiek en doe je niet anders voor dan je bent. Zoek naar mogelijkheden om steun te bieden waar je nog niet aan gedacht had. Neem verantwoordelijkheid en bied op een respectvolle manier ondersteuning aan zonder te wachten tot iemand om hulp vraagt. Probeer gedurende de dag regelmatig behulpzaam te zijn.

Hoe toon je respect?

Je laat eenieder volledig vrij in zijn keuzes en meningen. Je benadert anderen met belangstelling en nieuwsgierigheid, je (ver)oordeelt niet. Over inhoudelijke keuzes met betrekking tot het werk ga je professioneel in discussie, over iemands persoonlijke overtuigingen ga je in goed gesprek.

Communicatie en respectvol gedrag

Warm, voorkomend en vriendelijk zijn komt tot uiting in communicatie en waarneembaar respectueus gedrag op de werkvloer:

• Je begroet mensen 's ochtends, zoveel mogelijk bij de naam.
• Je laat mensen uitpraten en hebt oprechte aandacht voor anderen.
• Je luistert aandachtig en toont belangstelling met bescheiden en gepaste vragen.
• Je glimlacht vriendelijk en zorgt voor een prettige sfeer.
• Je zegt bij elke interactie "alsjeblieft" en "dankjewel" (of in de u-vorm, "alstublieft" en "dankuwel"), ook tegen mensen die lager in de hiërarchie staan. Je bedankt een collega uitgebreider als hij iets voor je heeft gedaan.
• Je noemt de naam van een collega die een bijdrage heeft geleverd (je geeft credits).
• Je erkent de waarde van wat iemand zegt.
• Je spreekt achting uit en geeft een compliment voor iemand die iets goed gedaan heeft.
• Je spreekt bewondering uit als iemand goede kwaliteiten, prestaties of vaardigheden toont.
• Je behandelt een collega die iets van je vraagt klantvriendelijk; als een interne klant.
• Je toont begrip en biedt steun als iemand met een probleem worstelt.
• Je bent integer en gaat vertrouwelijk om met persoonlijke informatie die je over iemand hebt.
• Als je iemand wil helpen zich te verbeteren, dan geef je duidelijke en bruikbare feedback.
• Als iets niet loopt zoals je wilt, dan bespreek je rustig de oplossing voor het probleem.
• Je sluit een zakelijke brief af met hoogachting voor de lezer. De gebruikelijke formulering is "Hoogachtend,". Maar "Met vriendelijke groet," is natuurlijk niet minder respectvol.
  

Geen ongewenst gedrag

Je onthoudt je van door anderen ongewenst gedrag. Concreet:

• Je wordt niet boos en maakt geen ruzie als je het ergens mee oneens bent of als iets niet goed gaat.
• Je vermijdt uitingen die anderen irriteren of die weerstand oproepen.
• Je levert geen kritiek met de opening "Met alle respect...", want dit is meestal de inleiding tot een respectarme of zelfs respectloze mededeling. Geef op een respectvollere manier feedback en gebruik een ik-boodschap.

Als grenzen worden overschreden

Onbegrensd respect zou betekenen dat je uitingen en ongewenst gedrag moet tolereren die je niet aanvaardbaar vindt. Voorbeeld: als een collega zich racistisch of seksistisch uitlaat, dan hoef je dat niet te eerbiedigen. Kwaadsprekerij hoef je niet te gedogen.

Als richtlijn kun je aanhouden dat je alleen gedrag en uitingen hoeft te respecteren die zelf respectabel zijn.

Wat is respectloos?

Er is sprake van onbeschoft, onbeleefd, grensoverschrijdend of respectloos gedrag als iemand:

• voorbijgaat aan de gevoelens of behoeften van een ander, er lacherig over doet of ze niet als volwaardig beschouwt;
• een ander onderuithaalt, bespot of kleineert;
• een vraag als dom betitelt;
• over een ander spreekt met een denigrerende uitdrukking als "dom blondje", "zwartje" of "baviaan";
  
• belerend of betweterig is naar een ander;
• kwaad spreekt over een ander, desinformatie verspreidt of iemand te schande maakt;
• schreeuwt, scheldt of beledigt;
• een ander negeert of buitensluit;
• aanstootgevende grappen maakt of grenzen van de ander overschrijdt om te pesten;
• een ander claimt, onder hoge druk zet of oneigenlijk gezag uitoefent met dominant en sturend gedrag;
• de ander normen voorschrijft (een aspect van normatief gedrag), de wet dicteert;
• een ander de mogelijkheid ontneemt om in eigen behoeften te voorzien.

Dergelijk gedrag zorgt voor gevoelens van angst, onveiligheid en minderwaardigheid. Werkgevers waar dit veel voorkomt hebben doorgaans een hoog ziekteverzuim.

Een voorbeeld van een organisatie met een respectloze cultuur is het Studenten Corps in een aantal studentensteden. De leden tonen minachting voor nieuwkomers (eerstejaars of "feuten") en buitenstaanders. Dit onderwerp keert regelmatig terug in de media als er een incident heeft plaatsgevonden of een filmpje naar buiten is gekomen. Het aanzien van alle respectieve studentenverenigingen wordt erdoor beschadigd. Als argument voor behoud van de cultuur van beledigen en vernederen stellen de corpora dat daarmee vriendschap voor het leven wordt gesmeed. Werkgevers doen er goed aan corporaal gedrag direct te sanctioneren wanneer dit wordt uitgedragen op de werkvloer.

Wat is zelfrespect?

Zelfrespect is de waardering die je voelt voor jezelf, voor je eigen positie en gevoelens. Je voelt eerbied voor jezelf en komt assertief op voor je eigen behoeften.

Zelfrespect kun je versterken met affirmaties. Voorbeelden:

• Ik ben goed in mijn werk en kan uitdagingen aan
  
• Ik ontwikkel me en blijf steeds groeien
• Ik mag er zijn en lever een waardevolle bijdrage
• Ik stel mijn grenzen en wijs anderen daarop

Als je onvoldoende gerespecteerd wordt

Normaliter krijg je respect door anderen respectvol te bejegenen. Als je het gevoel hebt met disrespect te worden behandeld, dan is het goed om je eigen gedrag kritisch onder de loep te nemen. Ben je zelf vriendelijk, voorkomend en beleefd op het werk?

Als je verwacht dat anderen jouw behoeften en grenzen respecteren, moet je die wel kenbaar maken. Spreek je behoeften en grenzen op een assertieve manier uit.

Als je iemand in een bepaalde situatie wilt wijzen op iets wat jou hindert in zijn of haar gedrag, doe je er goed aan je aanmerkingen te verpakken in een ik-boodschap. Dit is een belangrijke vaardigheid, waarmee je formuleert wat jíj wilt en waaraan jíj behoefte hebt.

Maak eens een praatje met iemand die naar jou toe regelmatig onbeleefd is. Leer hem wat beter kennen en maak persoonlijk contact. Misschien zijn jullie onderling te zakelijk. Introduceer een beetje vriendelijkheid en hoffelijkheid in de relatie om de balans te herstellen.

Accepteer dat er nu eenmaal respectloze mensen zijn. Misschien heb je te maken met een narcist. Bullebakken bevinden zich buiten jouw cirkel van invloed. Mijd en negeer ze zoveel mogelijk. Behoed je eigen respectabiliteit. Ruzie maken is beneden je waardigheid.

Respect als competentie

Een competentie is een in gedrag waarneembare combinatie van kennis, vaardigheden en persoonlijke kwaliteiten waarmee je in praktijksituaties je werk goed kunt doen. De competentie Respect (of Respectvol handelen) staat op menige lijst met algemene competenties.

Welke competenties komen hierbij kijken?

• Integriteit: je oefent je functie adequaat en zorgvuldig uit, met inachtneming van je verantwoordelijkheden en de geldende regels. Je behandelt anderen met respect. 
• Sensitiviteit of inlevingsvermogen: je houdt rekening met de gevoelens en behoeften van anderen.
• Tolerantie: je staat anderen toe zich te gedragen, te uiten en te leven zoals zij dat willen, zonder je daarin te mengen.
• Luisteren: je geeft iemand je volle aandacht, toont belangstelling voor wat hij zegt, geeft hem de ruimte zijn verhaal te doen, laat merken dat je aandachtig bent met een samenvatting, stelt vragen, vraagt door en geeft feedback.
• Bescheiden: je kunt jezelf in de werkomgeving op de achtergrond plaatsen als de situatie daarom vraagt.
• Empathisch vermogen is een belangrijke ondersteunende zachte vaardigheid voor het tonen van respect op de werkvloer. Het houdt in dat je je kunt verplaatsen in de gevoelens en belevingswereld van een ander. Een empathische houding helpt je meer begrip op te brengen voor anderen en hun perspectief beter te waarderen. Wanneer je empathie toont, zul je mensen eerder met respect en vriendelijkheid behandelen, vertrouwen opbouwen en relaties versterken.
• Reflectievermogen helpt om respect op de werkplek te tonen doordat je in staat bent een stap terug te doen en je eigen handelingen, woorden en houdingen te overwegen. Het moedigt je aan na te denken over hoe je gedrag door anderen kan worden opgevat en hoe het hen kan beïnvloeden. Reflectief vermogen stelt je ook in staat om even stil te staan voordat je reageert op een moeilijke situatie of gesprek, zodat je de situatie objectiever beoordeelt en op een respectvolle manier reageert. Met een reflectieve houding kun je het perspectief van anderen beter begrijpen en met meer empathie en begrip reageren.
  
• Omgaan met ondergeschikten: je gaat bewust om met de rol en verantwoordelijkheden die je als manager in een organisatie in de richting van je medewerkers hebt.
• Tact: het vermogen om irritaties te voorkomen, of conflicten op te lossen op basis van inzicht in sociale interacties.

Respect als kernkwaliteit

Wat is de valkuil van respect?

Wat zijn jouw uitdagingen of leerdoelen?

Wat zijn je allergieën?

Als je zeer respectvol bent, dan kun je je ergeren aan onbeleefd, respectloos of onattent gedrag. Bijvoorbeeld iemand die:

• Jou onderbreekt of door je heen praat.

• Jouw inbreng of ideeën negeert of verwerpt.

• Weinig aandacht voor je heeft of slecht naar je luistert.

• Aanstootgevende of ongevoelige grappen of opmerkingen maakt die anderen kleineren of vernederen.

• Afwijzend of denigrerend is tegenover mensen met een andere achtergrond, cultuur of overtuiging.

• De eer opstrijkt voor het werk van een ander.

• Jou niet beleefd bedankt nadat je iets voor hem of haar hebt gedaan.
  

• Roddelt of geruchten verspreidt.

Andere betekenis in de jongerencultuur

Het woord 'respect' wordt in de jongeren- en straatcultuur gebruikt met een andere betekenis. De nadruk ligt meer op ontzag hebben voor iemand en tonen dat je niet op iemand neerziet. Deze vorm van ontzag kan worden ingeboezemd of afgedwongen. Young professionals doen er goed aan zich te realiseren dat het begrip in een professionele context een andere subtielere betekenis heeft. 

Aanbevolen video

• Why being respectful to your coworkers is good for business, een TED-talk van Christine Porath.
  Porath deed onderzoek naar het zakelijk belang van een respectvolle cultuur bij organisaties.
  

Aanbevolen websites

• Hoe respect op de werkvloer goed is voor je welzijn en voor je prestaties - door Ingrid Bannink.
  De auteur bespreekt 5 manieren voor het vergroten van het onderlinge respect op de werkvloer
  
• Respect voor jezelf en anderen - door Jan Stevens op De Steven
  In dit artikel schetst Stevens de situaties dat je je boven of onder de ander stelt en omgekeerd: dat de ander zich boven of onder jou stelt. Zo analyseert hij de interactiepatronen die dit oplevert en geeft hij aan hoe je tot een gelijkwaardige relatie kunt komen.
  

Aanbevolen boeken

Bronnen

• Tolerantie en Respect: twee bijzondere competenties - door Wim van Osch op Lipo
  Tolerantie en respect draaien respectievelijk om toelaten en waarderen.
• Porath, C. L., Gerbasi, A., & Schorch, S. L. (2015). The effects of civility on advice, leadership, and performance. Journal of Applied Psychology, 100(5), 1527–1541.
  

Auteur: René Pijlman