Behulpzaam
Behulpzaam of hulpvaardig zijn wil zeggen dat je goed begrijpt wat een ander nodig heeft en dat je bereid bent hem te helpen en ondersteunen. Je reikt collega's, klanten en andere mensen graag de helpende hand. Je draagt positief bij aan het resultaat van de ander.
Je biedt je hulp aan als een collega:
- jou vraagt om hem te helpen
- kennelijk worstelt met een lastig probleem
- een hoge werkdruk heeft
Hulpvaardigheid is een nuttige soft skill voor een ambitieuze professional.
Twee pijlers van behulpzaamheid
1 de hulpbehoefte invoelen
Hulpvaardig zijn betekent dat je attent en sensitief bent en goed doorhebt wanneer:
- iemand prijs stelt op jouw hulp
- een collega wel een steuntje in de rug kan gebruiken
Je snapt ook goed wanneer iemand niet om jouw hulp verlegen zit, bijvoorbeeld omdat hij:
- zelf wil leren om het werk goed of efficiënt te doen
- meer ervaring wil opdoen met de betreffende taak, ook al is hij er nog niet bedreven in
2 helpen
Je kunt op verschillende manieren een bijdrage leveren om behulpzaam te zijn. Het kan betekenen dat je hulpbereid bent en:
- anderen van dienst bent met een klusje op jouw werkterrein
- actief meewerkt en een deel van het werk van een collega overneemt
- bijspringt in een ander team dat een capaciteitsprobleem heeft
- even meedenkt met een collega die jou consulteert
- je expertise deelt, je deskundige licht ergens over laat schijnen en iemand adviseert
- jezelf ondergeschikt maakt en een collega assisteert bij een lastige klus
- iemand bijstaat die het even moeilijk heeft
- een luisterend oor biedt aan iemand die ergens mee zit
- iemand de weg wijst op onbekend terrein
- welwillend reageren op een hulpvraag, een hulpwens of een signaal van iemand die hulpbehoevend is
- iemand aanmoedigt of stimuleert om een gewaagde stap te zetten
- steun uitspreekt voor een plan of voornemen
- iemand coacht bij het leren van een nieuwe vaardigheid
Wat betekent behulpzaamheid concreet?
Enkele concrete voorbeelden van behulpzaam gedrag:
- Je luistert goed wanneer iemand vertelt over een probleem waar hij mee worstelt. Je vraagt of hij of zij jouw hulp op prijs stelt.
- Je reageert welwillend als iemand een beroep op je doet.
- Als je taalvaardig en accuraat bent, dan wijs je een minder taalvaardige collega tactvol op taal- en spelfouten in zijn tekst.
- Als je ziet dat bepaalde berekeningen in een spreadsheet handiger kunnen worden geïmplementeerd, dan bied je een collega aan om er formules, macro's of functies voor te coderen.
- Je begeleidt een nieuwe collega op zijn of haar eerste werkdag om de weg door de organisatie te vinden.
Wat zijn kenmerkende kwaliteiten van behulpzame mensen
- bescheiden en plaatsen zichzelf op de achtergrond. Ze helpen iemand ondersteunend achter de schermen, zonder de credits voor het resultaat te claimen.
- collegiaal en coöperatief: ze zijn een steun en toeverlaat voor hun collega’s.
- sociabel, open en benaderbaar.
- aimabel, vriendelijk, aardig.
- verbonden met de organisatie waarvoor ze werken en het werk dat ze doen.
- empathisch en mensgericht
- gevoelig voor behoeften van anderen
- zorgzaam en bereid zich in te zetten voor een ander
- attent en voorkomend
- onbaatzuchtig
- loyaal aan hun werkgever
- betrouwbaar: als ze hulp aanbieden, dan bieden ze die ook daadwerkelijk
Wat zijn de voordelen van behulpzaamheid?
- Je levert een positieve bijdrage aan de werksfeer in je team of op de afdeling.
- Je kunt respect verdienen door altijd klaar te staan om een luisterend oor te bieden, assistentie te verlenen, een collega te helpen of adviseren.
- Door wederkerigheid of reciprociteit kun je op jouw beurt ondersteuning van je collega's verwachten wanneer je dat een keer nodig hebt.
- Je bouwt een betere band met collega's op waardoor je je netwerk uitbreidt en je beter kunt samenwerken.
Behulpzaamheid als competentie
Een competentie is een in gedrag waarneembare combinatie van kennis, vaardigheden en persoonlijke kwaliteiten waarmee je in praktijksituaties je werk goed kunt doen. De competentie behulpzaam (of: hulpvaardig, helpen) staat op menige lijst met algemene competenties.
Aan welke competenties draagt behulpzaamheid bij?
- Adviseren: je wilt de leiding van de adviesvragende organisatie helpen om de gewenste verandering voor elkaar te krijgen.
- Collegiaal: je kunt inspelen op de wensen en behoeften van collega's.
- Gastvrijheid: tijdens zijn verblijf behandel je een gast voorkomend, dienstbaar en behulpzaam.
- Geduld: je helpt iemand op diens verzoek nogmaals met hetzelfde, zonder je eraan te ergeren.
- Netwerken: het aanknopen en onderhouden van persoonlijke en professionele relaties, met de bedoeling elkaar nu en dan een gunst te kunnen verlenen op het gebied van werk, carrière of privéleven.
Behulpzaam als kernkwaliteit
Volgens het model van de kernkwaliteiten en kernkwadranten van Daniel Ofman kan behulpzaamheid net als elke kwaliteit doorslaan naar een valkuil. Je bent dan te behulpzaam en anderen zien dat als een slechte eigenschap. Jouw uitdaging is om dat te voorkomen. Als behulpzaamheid een kernkwaliteit van je is, dan kun je daarbij ook allergieën hebben en je ergeren aan bepaald gedrag van anderen.
Wat zijn de kernkwadranten van behulpzaam?
In het model van de kernkwaliteiten onderzoeken we hoe iemand met een bepaalde kwaliteit interactie heeft met andere mensen in zijn omgeving. Daartoe kijken we naar 4 kwadranten en hun onderlinge samenhang:
- de kernkwaliteit: een behulpzaam karakter
- de valkuil waarnaar deze kwaliteit kan doorslaan
- de allergie of irritatie: gedrag van anderen waar je je aan ergert; vaak is dat doorgeslagen gedrag waarachter een kernkwaliteit van de ander schuilgaat
- het leerdoel of de uitdaging waarmee:
- je voorkomt dat je doorschiet naar de valkuil
- je iets leert van de kernkwaliteit van de ander
Een voorbeeld van de invulling van de kernkwadranten van behulpzaam:
- kernkwaliteit: behulpzaam
- valkuil: jezelf wegcijferen door zoveel voor anderen te doen dat je zelf overvraagd of overbelast raakt
- allergie: een collega die jouw hulpverzoek weigert omdat hij er onvoldoende tijd voor heeft
- uitdaging: assertief grenzen stellen
Het is bij dit voorbeeld goed denkbaar dat de collega waaraan je je ergert, al een goed ontwikkelde assertiviteit heeft en al dan niet terecht zijn grens stelt. De ergernis wijst je zo de weg naar een leerdoel: een kwaliteit om te ontwikkelen.
Een ander voorbeeld van het kernkwadrant van hulpvaardig:
- kernkwaliteit: hulpvaardig
- valkuil: minachting van de ander, door zijn competenties of leervermogen te onderschatten
- allergie: een leidinggevende die een lastige taak aan jou overdraagt en je maar "laat zwemmen" (door geen aandacht meer aan jou te besteden).
- uitdaging: de taak aan een ander toevertrouwen en hem of haar de tijd geven om bij te leren
Zoals uit deze voorbeelden blijkt, zijn er verschillende invullingen van de kernkwadranten mogelijk, maar is er altijd een samenhang tussen de vier kwadranten.
Wat is de valkuil van behulpzaam?
- Minachting voor de competenties van de ander. Door je hulp ongevraagd aan te bieden zeg je eigenlijk tegen een collega: jij kunt dit niet zo goed, zal ik even bijspringen?
- Pleasen: anderen zo graag willen behagen dat je jezelf vergeet, opoffert of wegcijfert. Je gaat over je grenzen heen en doet dingen voor anderen die je eigenlijk niet wilt doen. Je wilt iemands wensen of behoeften bevredigen, omdat je diens goedkeuring, genegenheid of waardering nastreeft.
- Bevorderen of cultiveren van hulpafhankelijkheid of een afhankelijkheidsrelatie.
- Te welwillend of onderdanig zijn en geen 'nee' durven zeggen op een hulpverzoek.
- Te veel tijd besteden aan collega's die om hulp vragen, waardoor je eigen taken eronder lijden.
Wat zijn je allergieën?
- zich hulpeloos voordoet en weinig moeite doet om te leren hoe hij de klus zelf kan klaren
- zich afhankelijk en hulpbehoevend opstelt
- geen poot uitsteekt als een ander kennelijk hulp nodig heeft
- ongevoelig of onverschillig reageert als je hem om hulp of advies vraagt
- betweterig is, alles altijd beter weet en jou ongevraagd advies geeft
Wat zijn jouw uitdagingen of leerdoelen?
- Assertiviteit: het uiten van je gedachten, gevoelens en meningen op een directe, eerlijke en gepaste wijze. Je durft je grenzen te stellen en 'nee' te zeggen op een te vergaand verzoek van een hulpvrager.
- Respect: waardeer de ander om zijn of haar kwaliteiten en vertrouw erop dat hij zijn eigen werk aankan zonder jouw hulp en ondersteuning.
- Delegeren: een taak met de bijbehorende bevoegdheden en middelen overdragen aan een medewerker of collega. Je vertrouwt de ander het werk toe en biedt hem daarbij voldoende zelfstandigheid.
Met behulp van het kernkwadrantenmodel kun je jezelf verbeteren door deze kwaliteiten verder te ontwikkelen. Zie het als zelfhulp om van je allergische reactie op hulpbehoevende of onbehulpzame figuren af te komen.
Behulpzaam als karaktertrek
In het persoonlijkheidsmodel The Big Five is hulpvaardigheid een element van het persoonlijkheidskenmerk inschikkelijkheid.
In het persoonlijkheidsmodel van het enneagram is behulpzaamheid een wezenskenmerk van de helper: iemand die geliefd wil zijn of worden en die altijd voor anderen klaar staat.
Aanbevolen websites
- Op welke 7 manieren kun je behulpzaamheid tonen? - door Annelies Wiersma
- Doorschieten in behulpzaam zijn is een stressfactor - door Ruud Meulenberg
Auteur: René Pijlman