Loopbaanadviseur helpt je bedenken wat je wilt

Elke loopbaanadviseur heeft zijn eigen specialisme en zijn eigen stijl. Elke cliënt heeft zijn eigen ervaringen en vragen. Je kunt je voorstellen dat geen adviestraject hetzelfde is. Leg je een bepaalde casus voor aan drie adviseurs dan krijg je verschillende oplossingsmogelijkheden. En uiteraard zitten daar ook overeenkomsten in. Elke adviseur stelt veel vragen. Die zijn allemaal bedoeld om inzicht te geven in vragen als "Wie ben ik?, Wat kan ik? en Wat wil ik?"

Theo neemt een hele lange vakantie

Theo is 41. Hij is getrouwd met Nicole en woont met haar in een prachtig huis, dat hij zelf helemaal heeft opgeknapt. Sinds zijn MTS werkt hij bij een vrij groot metaalbewerkingsbedrijf. Binnen dat bedrijf is hij opgeklommen van storingsmonteur naar werkvoorbereider en de laatste paar jaar was hij chef van alle werkvoorbereiders; een middenmanagementfunctie dus. Sinds die tijd heeft hij echter steeds minder plezier in zijn werk.

Soms is hij het niet helemaal eens met de beslissingen van de directie. Hij vindt het dan lastig om loyaal te zijn en die beslissingen te volgen. Theo houdt zich ook bezig met een deel van het personeelsbeleid. Dat gaat hem tamelijk goed af, maar het valt hem tegelijk zwaar. Dat hij iemand heeft moeten ontslaan, kostte hem veel kopzorgen. Wat hem met name demotiveert, is dat de projecten die zijn bedrijf aanneemt vaak weinig mogelijkheden bieden om kwaliteit te leveren; een grote hoeveelheid plaatwerk opleveren tegen weinig kosten, boeit hem niet echt.

Voor het eerst in zijn leven heeft hij gesolliciteerd, als beheerder van een monumentaal gebouw. Het salaris was twee keer zo weinig als dat hij gewend was, maar het werk leek hem toch heel mooi, vanwege de zelfstandigheid. Hij bleef over met één tegenkandidaat. Nadat hij een psychologische test had gedaan, is het toch die ander geworden. Uit de test kwam overigens wel dat hij hoogbegaafd is!

Na die teleurstelling heeft Theo, mede op aanraden van Nicole, ontslag genomen om te kunnen bedenken hoe hij verder wil. Nu zit hij al een half jaar thuis, en hij weet het nóg niet echt. Wel of niet in de metaalindustrie blijven? En in welke functie dan en hoeveel uur per week? Theo wandelt veel, knapt zijn huis nog verder op en restaureert zijn oude Snoeken (een oud model Citroën). Hij teert in op zijn spaargeld. Nicole wordt onrustiger. Moet hij niet weer eens aan het werk? Nicole vindt het niet leuk dat zij 's ochtends om 7 uur uit bed moet, ook in het weekend nog flink wat werkt, terwijl Theo lekker uitslaapt en nog eens een likje lak op zijn auto's smeert.

Als Theo bij een adviseur komt

Klein beetje terugkijken

Het is altijd nuttig om te beginnen met biografische vragen. Hoe heeft Theo zijn keuzes gemaakt? Waarom is hij gaan werken terwijl hij de capaciteiten had om door te leren? Wat heeft hem zo lang in dienst van hetzelfde bedrijf gehouden? Hoe is het besluit om zijn afdeling te gaan leiden tot stand gekomen? Kwamen deze besluiten wel uit een eigen behoefte voort en hoe passen ze bij zijn persoonlijkheid?

De belangrijkste beslissing, die nog heel vers is, is het besluit ontslag te nemen. Als Theo nog met negatieve gevoelens over zijn werk zit, bijvoorbeeld het verwijt dat zijn baas het leiding geven aan zijn afdeling hem te moeilijk heeft gemaakt, moet daar eerst over gepraat worden. Anders is er te weinig rust om naar de toekomst te kijken.

Bert Warners van de Geldergroep: "Je moet er achter komen of Theo's teleurstelling organisatiegerelateerd of beroepsgerelateerd is. Want, misschien vindt hij het soort werk wel heel leuk, maar niet in de cultuur van dat bedrijf of met dat soort projecten. Ook zijn middenmanagementpositie moet onderzocht worden. Wat vond hij leuk aan het leidinggeven? Wat heeft hij daarin bereikt? Je analyseert het nabije verleden vooral om erachter te komen wat wél goed voelde, want dat is een basis om op voort te bouwen.”

Carrièreankers

Je kijkt naar de keuzes  in het verleden om te ontdekken wie je bent en wat je wilt. Een andere manier om dat te doen is onderzoeken wat je carrièreankers zijn. Dit zijn de waarden die je in je leven belangrijk vindt. Susanne Biemans van Congruens vindt het in kaart brengen van je carrièreankers een goed instrument. Ze noemt er acht:

1. Technisch Functioneel: specialist zijn in je vak en daarin uitblinken. Mensen die dit als belangrijkste anker hebben, kom je veel tegen in technische beroepen en in de ICT.
2. Algemeen Management: je wilt juist graag het werk van anderen overzien en met elkaar verbinden. Dan ben je een generalist en ambieer je bijvoorbeeld een managementfunctie.
3. Autonomie en Onafhankelijkheid: je vindt het heel belangrijk om je werk naar je eigen ideeën te kunnen organiseren. Je kunt slecht tegen beperkingen en regels die je door de organisatie opgelegd worden. De beroepen adviseur of beleidsmedewerker sluiten aan bij dit anker.
4. Zekerheid en Stabiliteit: een vast dienstverband is voor jou heel belangrijk. Je wilt houden wat je hebt, ook de financiële zekerheid.
5. Ondernemerscreativiteit: je doel is een eigen zaak. Die heb je al of, als je nog in dienst bent, ben je je daarop aan het voorbereiden.
6. Sociaal-maatschappelijke bewogenheid: je vindt het belangrijk te werken aan een betere maatschappij of om mensen te helpen. Wie dit als belangrijkste anker heeft, belandt vaak in de zorg of in sociale beroepen.
7. Zuivere uitdaging: je houdt ervan dingen uit te proberen die anderen onmogelijk achten. En liefst taken die je nog nooit gedaan hebt, onder lastige omstandigheden. Mensen met dit anker vind je in de kunst, in de media of in onderzoek.
8. Persoonlijke levensstijl: met dit anker kun je je werk niet los zien van de rest van je leven. Je zoekt een flexibele werkomgeving zodat je ook voldoening kunt halen uit je gezin, je huis of je persoonlijke ontwikkeling. Vrije beroepen passen hier goed bij, in de media bijvoorbeeld of als adviseur.

Ankers in volgorde zetten

Het is nooit zo dat je maar één anker in je loopbaan hebt. Voor jou kan ook een combinatie gelden, bijvoorbeeld Technisch Functioneel en Autonomie en Onafhankelijkheid of juist Algemeen Management en Sociaal bewogen. Meestal heb je dan een combi-profiel. Susanne Biemans legt uit:

"Al vroeg in het adviestraject, soms al in het tweede gesprek, verken ik wat alle ankers voor de cliënt betekenen. Welke is het allerbelangrijkste? Als dat bijvoorbeeld voor Theo Technisch Functioneel blijkt te zijn, dan is het logisch dat hij zich als chef niet gelukkig voelde. We gaan dan vervolgens op zoek naar beroepen waarin hij dat anker terug vindt. Een baan waarin hij zijn vakmanschap verder kan ontwikkelen en waar daarvoor ook waardering is."

Hoe ouder je wordt en hoe meer ervaring je met werken opdoet in verschillende organisaties en culturen, hoe beter je leert herkennen welke werkplekken goed voor je zijn. Inzicht in de betekenis die de ankers voor jou hebben, kan je daarbij helpen. Weet je eenmaal dat je niet met discipline en met regels kunt omgaan, ga dan niet als verpleegkundige werken, want je werk is dan erg gestuurd door allerlei protocollen.

Die ankers vind je niet letterlijk terug in een personeelsadvertentie, maar je ziet wel signalen in de tekst, bijvoorbeeld "we zoeken een flexibel persoon die graag het initiatief neemt" (Uitdaging) of "wil jij je inzetten voor onze cliënten?" (Sociaal Bewogen). Ook in een sollicitatiegesprek kun je toetsen of er ruimte is voor jouw ankers. Je kunt vragen hoe er met de werktijden wordt omgegaan als jij Persoonlijke levensstijl als belangrijk anker hebt.

Stap in een baan waarin je jouw anker kunt uitgooien. Dan zul je veel meer plezier in je werk hebben!

Een loopbaanadviseur kan een test of een spel met je doen om je ankers te vinden.

Kernkwaliteiten of MBTI

In het begin van het advies gaat de aandacht vooral uit naar de vragen wie je bent en wat je wilt. Het kernkwaliteitenspel of een MBTI-test kunnen daar ook veel over zeggen.

Ken je je persoonlijkheidstype, dan weet je wat voor soort werkomgeving je moet opzoeken. Ben je extravert, denk je heel associatief, beslis je vaak op basis van waarden en houdt je van organiseren, dan is trainer of een andere functie in het onderwijs vaak heel passend.

Je vijf belangrijkste kernkwaliteiten zeggen ook veel over de richting waarin je moet zoeken. Ben je heel verantwoordelijk, accuraat, besluitvaardig, empathisch en energiek, dan past een baan als verpleegkundige heel goed bij je. Dat is een functie waarin deze kwaliteiten heel erg gewaardeerd worden. Met een kernkwaliteitenspel komen ook je valkuilen naar boven. Ben je ongeduldig, chaotisch, veeleisend, snel verveeld en dromerig, word dan maar geen verpleegkundige.

Als je na afloop van het adviestraject gaat solliciteren, kun je beter aantonen over welke eigenschappen en vaardigheden je beschikt.

Beroeps- of studiekeuzetest

Niet elke adviseur zal je een studie- of beroepskeuzetest afnemen. Een advies is duur en de adviseur moet er in geschoold zijn om de test te mogen doen. Ook hebben cliënten vaak de neiging om in te vullen hoe ze zichzelf graag zouden zien, in plaats van hoe ze werkelijk zijn. Een test is in elk geval nooit het belangrijkste onderdeel van het adviestraject. Biemans:

"Soms komt er een top 3 van beroepen of opleidingen uit waarvan de cliënt zegt: 'Dat vind ik helemaal niet leuk!' Dan heb je weinig aan de test gehad en heeft het veel meer zin om naar waarden te kijken die onder die beroepen liggen."

Of er komt uit dat je graag met mensen wilt gaan werken, maar de sociale sector is heel breed. Wil je dan sociaal pedagogisch hulpverlener worden of maatschappelijk werker?

Ook Pierre Remijn (Hudson) vindt dat een test goed ingebed moet zijn in het hele traject.

"Het bekende Beroepskeuze Zelfonderzoek bevestigt vaak wat mensen zelf al denken. De adviseur moet zo'n uitslag dan in de realiteit plaatsen en vergelijken met wat al naar boven is gekomen over de voorkeuren van de cliënt en de ervaringen die hij heeft opgedaan. Stel dat iemand volgens de test graag kunstenaar wil worden maar in zijn werk of hobby nog nooit iets kunstzinnigs gemaakt heeft, dan is het alleen maar een droom die waarschijnlijk nooit kan uitkomen."

Bert Warners: "Ik zou Theo wel een test laten doen. Zeker omdat hij zijn hele leven al in de metaalbewerking zit, wil ik weten hoe breed zijn interesse is."

Intelligentietest

Soms kan het zinvol zijn om je intellectuele competenties te laten testen. Als daar, zoals bij Theo, uit komt dat je hoogbegaafd bent, hoeft dat niet te betekenen dat je meteen naar de universiteit moet en een wetenschappelijke carrière moet najagen. Dat je bepaalde hersenkrakers goed kunt oplossen, hoeft je keuze niet te bepalen. Een intelligentietest geeft aan waar je mogelijkheden liggen, of je in aanleg over de competenties beschikt om bijvoorbeeld te gaan studeren in het hbo. Zo'n test kijkt bijvoorbeeld niet naar je samenwerkingsvaardigheden en je vermogen om zelf doelen te stellen. Dit zijn ook vereisten om succesvol een hbo-opleiding af te ronden.

Als je dus weet waar je capaciteiten liggen, bepaal jij vervolgens zelf wat je met dat testresultaat doet.

Als je weet wat je wilt, ga je bepalen in welk beroep of opleiding je dat kunt vinden én of dat past bij je capaciteiten en bij je levensomstandigheden. Een adviseur kan je dan op een heel praktische manier helpen om vervolgens je ideale baan te vinden.

Met dank aan:

• Susanne Biemans, zelfstandig loopbaanadviseur van Congruens
• Pierre Remijn, voorzitter van NOLOC en adviseur bij Hudson
• Bert Warners, voorzitter van het Register BKA en adviseur bij Geldergroep

Aanbevolen bron

• In Welke kleur heeft jouw parachute? van Richard N. Bolles (Uitgeverij Nieuwezijds) vind je een hoofdstuk over "de geografie van het hart" met manieren om uit te zoeken naar welk soort baan je hart uitgaat.

Auteur: Isabelle Langeveld