Opleiding tot manager

Wanneer je vanuit je huidige baan wil doorgroeien naar manager, dan is het aantal opleidings- en cursusmogelijkheden haast oneindig. Er zijn evenveel opleidingsmogelijkheden als dat er verschillende soorten manager zijn. Je kunt als manager verantwoordelijk zijn voor het aansturen van mensen in het algemeen (bijvoorbeeld productiemedewerkers), voor het aansturen van specialisten (bijvoorbeeld een groep ICT'ers) of het aansturen van projecten of processen (project manager).

Voor al deze soorten managers zijn er korte en langere opleidingen, opleidingen voor beginners en gevorderden en gespecialiseerde opleidingen -  zoals ICT-management of retail management. Met andere woorden: de ultieme opleiding tot manager bestaat niet.

Xander Wierenga, callcenter supervisor bij een verzekeringsmaatschappij:
"Ik was als senior callcenter medewerker al een tijdje bezig met het begeleiden van nieuwe medewerkers. Mijn baas vroeg of ik niet wilde doorgroeien naar een leidinggevende positie. Ik was natuurlijk zeer vereerd met de vraag van mijn baas, maar zijn eerste opdracht was: zoek maar een geschikte opleiding uit en kom met een voorstel! Maar wat moest ik kiezen: Iets op verzekeringsgebied? Of een opleiding voor callcentermanagers?"

Hoe vind je de juiste management-opleiding?

Wat behulpzaam kan zijn bij het vinden van de juiste opleiding is het doorlopen van de volgende denkstappen:

• Welke competenties bezit je op dit moment? Denk aan kennis, vaardigheden en ervaring die bij jou goed op peil zijn. Met welke taken heb je weinig tot geen moeite? Over welke onderdelen van je functioneren ben jij (en je baas) tevreden?
• Welke kant wil je op?
• Wil je binnen je huidige werkkring doorgroeien naar een volgend functieniveau en staat leidinggeven daar centraal? Ga dan na welke competenties komen kijken bij leidinggeven.
• Is de functie die je voor ogen hebt gericht op een specifieke vorm van management? Het is van belang om eerst een goed beeld te krijgen van het soort managementfunctie dat je voor ogen hebt. Dat hangt ook af van de branche of de afdeling waar je werkt of wil gaan werken. In onderstaand schema is slechts een beperkt aantal managementfuncties opgenomen. De meeste hogescholen bieden een overzicht van al hun hbo-opleidingen in alfabetische volgorde. Zoek daar de opleiding die het beste bij jouw vakgebied past.
• Wil je veranderen van werkkring of jezelf ontwikkelen in een ander vakgebied? Welke competenties heb je daarvoor al in huis?
• Je hebt zicht op de competenties die je bezit. Welke competenties moet je nog opdoen of verder ontwikkelen? Ga na of je die het beste kunt ontwikkelen via losse trainingen en cursussen of dat een algemene managementopleiding toch het beste is. Hiervoor kun je bij veel commerciële opleiders een studieadvies vragen. Ook de afdeling Personeelszaken van je werkgever kan je hierover adviseren.

Tip: Gebruik de competenties die je nog moet ontwikkelen als zoekterm bij websites, die gericht zijn op leren, opleidingen en management.

Algemene hbo-opleidingen management

Het hangt sterk van je huidige vooropleiding en werkgebied af wat een geschikte vervolgopleiding is. Wil je je zo breed mogelijk ontwikkelen en een gedegen basis leggen voor je verdere carrière, dan kun je kiezen voor Bedrijfskunde MER of Bedrijfseconomie. Deze opleidingen zijn aan verschillende hogescholen te volgen in voltijd en deeltijd. Ze zijn breed van opzet en duren meestal twee tot vier jaar. Om te worden toegelaten zijn meestal een vwo-, havo- of mbo-niveau 4 diploma vereist.

Gespecialiseerde opleidingen hbo-management

Er zijn op bijna alle vakgebieden gespecialiseerde managementopleidingen. De meeste bestaan in vol- en deeltijdvorm en hebben een duur van maximaal vier jaar. In het schema vind je aanknopingspunten voor de juiste opleiding. Op de sites van de grotere hbo-instellingen kun je alle opleidingen in een alfabetisch overzicht opvragen. Grote kans dat jouw opleiding daar bij staat.

Wat leer je tijdens een basisopleiding?

Managementopleidingen zijn meestal gericht op een beperkt aantal competenties. Op hun beurt zijn die competenties vaak veel omvattend.

Xander Wierenga, callcenter supervisor bij een verzekeringsmaatschappij:
"Op de lijst van competenties van mijn opleiding kwam ik tegen: coachen, leidinggeven aan groepen en individuen, omgevingsbewustzijn, overtuigen, plannen, resultaatgerichtheid, samenwerking en visie uitdragen. Ik schrok van al die termen; dat is nogal wat. Tijdens mijn opleiding kwam ik er achter dat al deze zaken samenhangen. De docenten laten dat ook zien. De manier waarop ik nu nieuwe medewerkers begeleid, hangt af van wat er allemaal speelt in de organisatie. Is er veel tijd? Wat moet er allemaal gebeuren, waar hebben mijn medewerkers behoefte aan, hoeveel geld is er beschikbaar?"

• Je ontwikkelt je inzicht in organisaties door lessen te volgen over organisatiekunde en organisatiestructuren. Wat is strategie en wat zijn organisatiedoelstellingen? Hoe zijn taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden verdeeld? Waarom worden bepaalde keuzen gemaakt? Wat voor gevolgen heeft dat voor de cultuur die binnen een organisatie bestaat? Hoe belangrijk is communicatie binnen organisaties? En wat gebeurt er wanneer organisaties moeten veranderen? Waarom gaan er zoveel dingen anders dan gepland?
• Je leert veel over managementvaardigheden en leidinggeven. Wat is het? Waarom is leidinggeven noodzakelijk en welke soorten leiders bestaan er? Wat is motivatie en wat is weerstand? Hoe leer je projectmatig werken en hoe zit je een vergadering voor? Hoe zorg je er voor dat jouw team goed functioneert?
• Veel aandacht gaat uit naar communicatieve vaardigheden: variërend van samenwerking en gesprekstechnieken tot onderhandelen en omgaan met conflicten.
• Ook planning, organisatie en rapportage zijn belangrijke onderdelen. Wat is een budget? Hoe kun je het beste een planning maken? Wat is het nut van rapporteren? Hoe bewaak je de voortgang van de productie?
• Informatie- en Communicatietechnologie, Bedrijfseconomie en Engels zijn vakken die je veel tegenkomt in managementopleidingen.

Xander Wierenga, callcenter supervisor bij een verzekeringsmaatschappij:
"Als middenmanager ben ik de voornaamste schakel tussen de strategische top en het uitvoerende niveau, waar het contact met de klant plaatsvindt. Veel van mijn werk bestaat uit het heen en weer schuiven van informatie: van boven naar beneden en andersom. Door mijn opleiding heb ik geleerd over die twee communicatiestromen. Ik heb bijvoorbeeld geleerd om een projectteam op te zetten en aan te sturen. Verder begrijp ik nu veel beter waar mijn baas zich vroeger zo druk over maakte."

Hoe leer je tijdens basisopleidingen?

Veel opleidingen hebben een praktische insteek. In de meeste gevallen krijg je les van docenten die zelf managementfuncties hebben of hebben gehad. Vaak leer je over enkele theorieën en verder is er veel aandacht voor modellen en methoden: slimme trucs waarmee je complexe problemen gemakkelijker oplosbaar kunt maken. Vaak ga je op basis van praktische problemen uit je eigen werkomgeving oplossingen bedenken. Daarbij pas je dus direct toe wat je geleerd hebt. Vaak moet je daar verslagen van schrijven. Veel opdrachten worden in teamverband uitgevoerd.

Korte of deeltijd hbo-opleidingen management

Kortere opleidingen op hbo-niveau in deeltijd zijn te volgen via het NCOI zoals bijvoorbeeld de versnelde opleiding hbo-bedrijfskunde. Voor deze opleiding, die je in één of twee jaar kunt volgen, is het wel belangrijk dat je over ruime mbo-werkervaring beschikt. Het NCOI biedt ook een flink aantal middle-managementopleidingen aan.

Tim Yue San, student deeltijdopleiding hbo-personeel & arbeid:
"Ik ben achter de telefoon begonnen, maar werk nu als supervisor op de serviceafdeling van een internetprovider. Wat ik wil, is doorgroeien naar Personeelszaken. Maar ja, met mijn opleiding mbo-verpleegkundige kom je dan niet zo ver. Ik heb met mijn manager overlegd, maar ook met vrienden gepraat. Uiteindelijk heb ik via Personeelszaken geregeld dat als ik de studie haal en hier blijf werken, alle studiekosten vergoed krijg. En de opleiding? Eindelijk heb ik het idee dat ik dingen leer die ik direct in mijn werk kan toepassen."

Instellingen zoals het ISBW bieden naast korte trainingen op het gebied van managementvaardigheden ook wat langere opleidingen aan, zoals een leergang middle management. Dergelijke cursussen duren één tot twee jaar en zijn goed naast een baan te volgen. Ze bieden door de combinatie werk-opleiding een ideale basis voor beginnend leidinggevenden.

Cursussen en trainingen

Angelique Henneman, voormalig cursist managementopleiding:
"Ik werkte op de afdeling traffic van een van Nederlands bekendste omroepen. Altijd was ik bezig met de uitvoering. Maar na verloop van tijd heb je zo veel ervaring, dat je toe bent aan de volgende stap. Ik ben op eigen initiatief een opleiding middle management gaan doen. Met die opleiding leer je alles wat je als beginnend leidinggevende nodig hebt. Na een jaar was ik klaar. Ik heb met mijn manager besproken wat ik allemaal heb bijgeleerd en welke ideeën ik heb. Nu geef ik leiding aan het team van traffic medewerkers. Het is geweldig om zo'n stap te zetten. Plotseling neemt het aantal mogelijkheden enorm toe!"

Bij cursussen en trainingen op management gebied is het aanbod enorm: het loopt uiteen van trainingen leidinggeven (in verschillende vormen en soorten) tot trainingen communicatieve vaardigheden zoals het voeren van beoordelingsgesprekken, onderhandelen of vergaderen.

Om zicht te krijgen op het aanbod kun je het beste sites bezoeken van bijvoorbeeld ISBW, NCOI of NTI. Op sommige sites kan je online studieadvies opvragen - dat is niet onverstandig.

Auteur: Erik Bouwer