Hbo-opleiding Biologie en Medisch Laboratoriumonderzoek

In tv-series als Crime Scene Investigation (CSI) en Cold Case worden criminelen opgespoord met behulp van de meest ingenieuze DNA-technieken. Als je die technieken ook onder de knie wil krijgen moet je Biologie en Medisch Laboratoriumonderzoek gaan studeren. Deze opleiding bereidt je voor op laboratoriumfuncties in ziekenhuizen, apotheken, plantenveredelinginstituten. maar voor hetzelfde geld kom je bij TNO te werken en ben jij inderdaad die persoon die een moord oplost door middel van een haaranalyse.

Bij de studie Biologie en Medisch Laboratoriumonderzoek staat het onderzoek van plantaardig, dierlijk of menselijk materiaal centraal. Om dit materiaal in een laboratorium te analyseren leer je werken met eenvoudige én zeer geavanceerde apparatuur. De studie is zeer praktijkgericht. Je krijgt inzicht in allerlei processen in de lichamen van dieren, mensen en planten en probeert antwoorden te verkrijgen op vragen als: Hoe verloopt een lichaamsproces? Waarom wordt iemand ziek? Hoe analyseer je de uitwerking van een nieuw medicijn? Het doel: je wil bijvoorbeeld meer weten over bepaalde ziektes, hoe je gewassen beter kan laten groeien, enzovoorts. Oftewel: je doet werk dat van groot belang is voor de maatschappij.

Marieke Stoel (19) studeert Biologie en Medisch Laboratoriumonderzoek aan de Saxion Hogeschool in Deventer.
Toen ik nog op de middelbare school zat heb ik op de Hogeschool Saxion een keer zelf aspirine gemaakt. Dit was op het Chemielab. Toen kwam ik erachter dat ik op een laboratorium werken erg leuk vind. Daarbij vond ik het vak biologie erg interessant, en daarom koos ik voor de opleiding Biologie en Medisch Laboratoriumonderzoek. Ik wil met deze studie een bijdrage leveren aan de maatschappij door bijvoorbeeld oorzaken van bepaalde ziekten op te sporen.

De studie Biologie en Medisch Laboratoriumonderzoek wordt aan tien hogescholen gegeven, in voltijd, deeltijd en een duale variant. De studie wordt vaak verzorgd door de afdeling Hoger Laboratoriumonderwijs of Life Science. Een afgeronde opleiding Biologie en Medisch Laboratoriumonderzoek geeft recht op de titel ingenieur (ing.) Sinds de invoering van de bachelor-masterstructuur mag je bij de opleidingen Biologie en Medisch Laboratoriumonderzoek de titel Bachelor of Applied Science (B AS) achter je naam voeren.

Wat kun je ermee worden?

De meeste studenten gaan na hun opleiding aan de slag in ziekenhuislaboratoria: zij zorgen voor gegevens die leiden tot snelle en betrouwbare diagnoses. Ze verrichten onderzoek naar genetische defecten, bepalen bloedgroepen voor mensen die een transfusie nodig hebben of doen het voorbereidende laboratoriumonderzoek voor een beenmergtransplantatie.
Een ander deel gaat werken bij overheidsinstellingen, waar het onderzoek zich toespitst op het voorkomen en bestrijden van bepaalde ziektes, zoals BSE of de vogelpest. Of je gaat helpen bij gerechtelijke onderzoeken door DNA te onderzoeken.
Weer anderen gaan zich inzetten bij industriële laboratoria, waar nieuwe producten zoals geneesmiddelen en apparatuur wordt ontwikkeld en verbeterd.

Grote werkgevers voor afgestudeerden zijn ziekenhuizen, universiteiten, het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), het Nederlands Kankerinstituut, TNO, Organon en Solvay.

Wat zijn de belangrijkste competenties?

Experimenteren. Tijdens de studie leer je hoe je nauwkeurig en resultaatgericht experimenten kunt uitvoeren. Als medisch laboratoriumonderzoeker moet je bijvoorbeeld in staat zijn om zelfstandig een experiment op te zetten om bepaalde eigenschappen van cellen te testen.
Goed in Engels. Tegenwoordig zijn de meeste wetenschappelijke artikelen over onderzoeken geschreven in het Engels. Je moet deze teksten, die vaak moeilijke medische termen bevatten, goed kunnen begrijpen.
Accuraat. Een klein foutje kan rampzalig zijn, dus je moet uiterst nauwkeurig werken en veel oog voor detail hebben. Een rekenfoutje bij de dosering van een geneesmiddel voor een patiënt kan dodelijk zijn. Kun jij de verantwoordelijkheden die bij het beroep horen aan?
Analyseren. Kun jij verbanden leggen tussen de gegevens die je hebt verzameld door cellen op kweek te zetten bij verschillende omstandigheden? Kun je kritisch en logisch nadenken?
Doorzettingsvermogen. Een nieuw medicijn voor een ziekte is niet zomaar ontwikkeld. En een DNA-analyse voor een moordzaak is meestal niet binnen een dag afgerond. Je moet geduld hebben en je lang kunnen concentreren. Je kunt jarenlang werken aan eenzelfde onderzoek. En dan nog kan het zijn dat je weinig hebt bereikt. In zo’n geval moet je niet bij de pakken neer gaan zitten. Ook niet als je ziet dat er in die periode mensen (over)lijden aan een ziekte waar jij onderzoek naar doet.
Goed zijn in fijn handwerk. Werken met cellen, naalden en microscopen is een precies werkje.

Hoe lang duurt de opleiding?

De voltijd, deeltijd en duale opleidingen duren vier jaar, tenzij je een VWO-diploma Natuur & Techniek of Natuur & Gezondheid hebt gehaald of een relevante mbo-opleiding (zoals Laboratoriumtechniek) hebt gevolgd. Dan krijg je waarschijnlijk een aantal vrijstellingen en heb je de mogelijkheid om de opleiding binnen drie jaar af te ronden.

Wat doe je tijdens de opleiding?

Biologie & Medisch Laboratoriumonderzoek is een praktische opleiding. Soms volg je een gezamenlijke propedeuse met studenten Chemie, Chemische Technologie en/of Milieukunde, of volg je gemeenschappelijke vakken zoals Wiskunde. Het propedeusejaar staat in het teken van colleges op het gebied van biologie, scheikunde en wiskunde. Daarnaast is er aandacht voor informatiekunde en communicatieve vaardigheden.

Marieke Stoel vertelt hoe haar studieweek eruitziet:
Doordeweeks volg ik ongeveer drie à vier dagen colleges. Die colleges duren meestal maar een paar uur per dag. Enkele vakken die ik krijg zijn: Anatomie en Fysiologie, Celbiologie, Hematologie, Immunologie, Pathologie, Enzymologie, Genetica, Chemie, Statistiek, Gegevensbeheer en dataverwerking. Eén dag richt ik me nu volledig op de praktijk. Daarnaast doe ik regelmatig projecten met andere studenten.

Experimentele vaardigheden zijn in dit vak erg belangrijk. Daarom word je meteen in het eerste jaar al met een witte jas het laboratorium ingestuurd. Je brengt gemiddeld zo'n 16 uur per week door in het lab en oefent in het maken van stoffen en het uitvoeren van instrumentele analyses met microscopen en andere medische apparatuur. Daarnaast voer je projecten uit, maak je excursies naar laboratoria en volg je gastcolleges. Bij sommige hogescholen is het eerste jaar gemeenschappelijk met het eerste jaar van de opleiding Chemie.

In het tweede jaar en het begin van het derde jaar ga je steeds dieper in op medisch-biologische vakgebieden zoals biochemie, microbiologie, immunologie, klinische chemie en moleculaire biologie. De praktijk wordt nog belangrijker en je brengt nog meer tijd door in het laboratorium en met projecten.

In het derde en vierde studiejaar staat je specialisatie centraal. Je kiest voor een bepaalde richting of een combinatie van bepaalde richtingen. Je kunt een aantal keuzevakken kiezen (minors), zoals bio-informatica, biotechnologie, proefdierkunde, marketing & sales, enzovoorts. In het derde en/of vierde jaar ga je bovendien op stage (bij een enkele opleiding is dit ook al in het tweede jaar het geval). In het laatste half jaar werk je aan je afstudeeropdracht in een bedrijf of instelling. Een voorbeeld is een onderzoek naar wat de invloed is van alcohol of cholesterol op een bepaald deel van het lichaam.

Hoe zwaar is het?

Marieke Stoel over de zwaarte van de studie:
De studie vind ik persoonlijk niet erg makkelijk. Je moet er wel wat voor doen. Je moet het studietempo wel een beetje kunnen bijhouden, want soms heb je het echt heel druk. Ik besteed in werkelijkheid meestal meer tijd aan de theorievakken dan het aantal studie-uren dat er voor die vakken staat. Maar als je er flink wat tijd in steekt is het niveau wel te doen.

Bij laboratoria denken mensen aan professoren die in witte jassen door microscopen turen en ingewikkelde berekeningen doen. Veel mensen denken mede hierdoor dat de studie Biologie en Medisch Laboratoriumonderzoek ontzettend moeilijk is. Dat klopt niet helemaal. Weliswaar maak je redelijk wat uren door de vele praktijk- en projectopdrachten, maar als je een beetje kan rekenen, wat technisch inzicht hebt, nieuwsgierig bent en natuurlijk je best doet, dan haal je deze studie waarschijnlijk wel in vier jaar. De duale en deeltijdopleidingen worden zwaarder ingeschat, omdat je naast je baan dan ook nog eens voldoende tijd moet inruimen om te studeren.

Welke toelatingseisen zijn er?

Je kunt gaan studeren aan de hbo-opleiding Biologie en Medisch Laboratoriumonderzoek als je een van de onderstaande diploma's behaald hebt:

Havo met profiel Natuur & Gezondheid of Natuur & Techniek
Vwo met profiel Natuur & Gezondheid of Natuur & Techniek
Mbo niveau 4, bijvoorbeeld Middelbare Laboratorium Opleiding

Hogescholen kunnen afwijkende of aanvullende eisen stellen; informeer bij de hogeschool van je keuze dus goed naar de toelatingsvoorwaarden.

Oud-student Julia waarschuwt in het forum:
"Ook moet je geen CSI-verwachtingen hebben. Het werk is niet zo spannend en afwisselend als het op tv lijkt. Vaak werk je aan langdurige projecten en heb je veel geduld nodig voordat je resultaten boekt."

Hoe kom je erachter of de opleiding bij je past?

Als je de meeste van de onderstaande vragen met “ja” kunt beantwoorden, dan is de opleiding Biologie en Medisch Laboratoriumonderzoek je op het lijf geschreven.

Doe je graag onderzoek?
Heb je oog voor details?
Ben je geïnteresseerd in het leven van mensen, planten en dieren?
Sla jij geen enkele aflevering van het televisieprogramma ‘Forensic Detectives’ op Discovery Channel over? En zit je geboeid te kijken naar operaties op televisie?
Prikte jij vroeger expres met een naald in je vinger om het bloed onder een microscoop te bekijken?
Droom je ervan om net zoals de inspecteurs van Crime Scene Investigation een moord op te lossen door DNA-onderzoek te verrichten?
Kun je nauwkeurig werken?
Weet jij wat links – en rechtsdraaiende melkzuren zijn?
Ben jij een idealist die een medicijn voor aids wil ontwikkelen, de vogelpest een halt toe wil roepen, de honger de wereld uit wil helpen en iets wil doen aan kanker? Oftewel: Wil jij later een beroep waarin je een bijdrage kunt leveren aan de gezondheid van mens en dier en bovendien aan een gezond milieu?
Vraag jij je af waarom sommige mensen allergisch zijn voor voedsel, pollen en huisstofmijt?
Ben jij zelf niet allergisch? Je werkt met allerlei biologisch en chemisch materiaal, dus allergieën zijn niet echt handig.

Lees ook de bijdrage van een oud-student in het forum om te weten waar je op moet letten.

Wat is het profiel van de studenten?

Marieke Stoel:
Het zijn allemaal verschillende typen mensen, maar een ding hebben ze gemeen. Ze hebben bewust voor de studie gekozen. Het is geen studie die je ‘zomaar kiest omdat je niet weet wat je wilt’.

Studenten die Biologie en Medische Laboratoriumonderzoek volgen zijn van nature nieuwsgierig en vrij goed in bètavakken. Vaak hebben ze een bepaalde missie om de maatschappij te helpen door medicijnen te ontwikkelen en patiënten te helpen. In tegenstelling tot andere technische opleidingen is het percentage mannen en vrouwen dat de studie volgt ongeveer gelijk (42 tegenover 58 procent). Het aantal studenten dat van het mbo komt is vrij hoog (1/3 deel).

Welke hbo-opleidingen lijken er op?

De hbo-opleiding Biologie en Medisch Laboratoriumonderzoek lijkt qua inhoud veel op de Middelbare Laboratorium Opleiding (MLO) en is vergelijkbaar met een aantal opleidingen op de universiteit, zoals Biologie. Vind je de hbo-opleiding te moeilijk, dan is het misschien een idee om naar het MLO te gaan. Lijkt het je een uitdaging om verder te studeren en vond je de hbo-opleiding niet echt moeilijk dan is het wellicht een goed idee om een verwante opleiding aan de universiteit te gaan volgen.

Verwante hbo-opleidingen:

Aanbevolen websites

Achtergronden over forensisch onderzoek, door het Nederlands Forensisch Instituut

Auteur: Niels Arts