Omgaan met seksuele intimidatie op de werkvloer

Seksuele intimidatie staat voor allerlei vormen van aandacht die seksueel getint zijn. Op de werkvloer kan seksueel ongewenst gedrag plaatsvinden door collega’s en leidinggevenden, maar ook klanten, cursisten, cliënten, patiënten en opdrachtgevers kunnen zich hieraan schuldig maken.

De aandacht kan fysiek zijn, zoals een collega die steeds seksueel getinte grappen maakt, een manager die een hand op je schouder legt als hij je iets vraagt of een klant die seksueel getinte vragen stelt. Wat alle handelingen gemeen hebben, is dat ze ongewenst zijn en van één kant komen. Seksuele intimidatie is dus echt wat anders dan een vriendschappelijke aanraking of een aardig bedoeld compliment.

Waar ligt de grens?

Waar de grens ligt tussen gewenst en ongewenst, 'gewoon gezellig' en 'te ver gaan', is lastig te definiëren. Een hand op de schouder of een dubbelzinnige opmerking is voor de één onschuldig is en wordt door een ander ervaren als vervelend, vernederend of intimiderend. Je bepaalt zelf waar de grens ligt tussen gewenst en ongewenst; hoe jij je bij bepaald gedrag voelt, is belangrijker dan de intentie van de ander.

Welke vormen van seksuele intimidatie zijn er?

Seksuele intimidatie heeft verschillende uitingsvormen:

• Fysiek

Arm op schouder, weg versperren, knijpen, (proberen te) zoenen, aanranding, verkrachting.

• Verbaal

Intieme vragen stellen over je privéleven, afspraakjes proberen te maken, seksueel getinte berichtjes sturen.

• Non-verbaal

Seksueel getinte gebaren maken of seksueel getinte afbeeldingen tonen, langdurig aanstaren.

Twee voorbeelden

Janneke
Janneke werkt bij een commerciële organisatie als junior hr-assistent. Ze heeft altijd leuk contact met haar collega’s en op vrijdagmiddag drinken ze vaak een borrel op de kamer van de manager van de afdeling. Janneke geniet erg van deze vrijmibo’s, totdat het haar opvalt dat haar (getrouwde) manager wel erg van haar gecharmeerd is en zich steeds ongepaster gedraagt: hij knipoogt, kijkt haar doordringend aan en stelt haar steeds intiemere vragen. Hoewel Janneke de borrels erg leuk vindt, mijdt ze deze steeds vaker. Uit angst haar baan te verliezen, durft Janneke niets over het gedrag van haar leidinggevende te zeggen. Na afloop van een afdelingsvergadering die tot laat in de avond duurde, biedt haar leidinggevende aan om haar met de auto naar het station te brengen. Wanneer Janneke uit de auto wil stappen, vraagt de manager of hij geen bedankje krijgt om vervolgens zijn lippen te tuiten. Janneke gooit beduusd de deur van de auto dicht.

Mark
Mark werkt als journalist bij een groot mediabedrijf. Wanneer hij op een avond op de redactie een artikel uitwerkt, komt een collega achter hem staan en informeert deze naar de voortgang van het artikel. Terwijl Mark zijn verhaal doet, legt de collega zijn handen op Marks schouders en begint hem zachtjes te masseren. Mark verstijft en weet zich geen raad met de situatie. Als plots de deur opengaat en een schoonmaker de ruimte binnenkomt, schrikt Marks collega en loopt hij snel naar zijn bureau.   

In welke organisaties komt seksuele intimidatie voor?

Seksuele intimidatie komt overal voor: in kleine en grote bedrijven, in commerciële en non-profitorganisaties en in hogere en in lagere posities. Zowel mannen als vrouwen hebben ermee te maken. Al worden vrouwen wel veel vaker seksueel geïntimideerd dan mannen. En jonge vrouwen (tussen 15 en 30 jaar) hebben er aanzienlijk vaker mee te maken dan oudere vrouwen.

Wat zijn mogelijke gevolgen van seksuele intimidatie?

Seksuele intimidatie kan zowel psychische als lichamelijke sporen achterlaten:

Psychisch

• Verminderd gevoel van eigenwaarde en welzijn
• Ervaren van negatieve gevoelens van angst, boosheid, verdriet, vernedering en schaamte
• Stress, slapeloosheid en concentratiestoornissen
• Burn-out
  

Fysiek

• Hoofdpijn
• Buikpijn
• Maagklachten
  

Wat kun je tegen seksuele intimidatie doen?

Praat erover

Wanneer je last hebt van seksuele intimidatie, is het heel belangrijk om erover te praten. Wanneer je te maken hebt met ongewenste intimiteiten, kun je je zo schamen voor wat je overkomt dat je anderen er niet over durft te vertellen. Bang dat anderen zullen denken dat je het gedrag zelf hebt uitgelokt. Of nog erger: Dat je zelf verantwoordelijk bent voor wat de ander doet.

Ongewenste intimiteiten ontwikkelen zich vaak langzaam. Hierdoor is een grens soms moeilijk te trekken. Hoe eerder je duidelijk maakt dat je niet gediend bent van het gedrag, hoe beter. De dader beseft misschien niet dat zijn gedrag ongewenst is. Hou het bij jezelf en geef aan dat jij zijn gedrag als intimiderend of kwetsend ervaart en vraag of hij het daarom niet meer wil doen. Doe dit op een rustige, respectvolle en correcte manier en zorg dat je houding en lichaamstaal passen bij je boodschap. Hoe duidelijker je boodschap is, hoe groter de kans dat het daadwerkelijk ook stopt.

Heeft je feedback geen zin, praat er dan over met je leidinggevende of een vertrouwenspersoon binnen je organisatie. Je werkgever is verplicht je tegen seksuele intimidatie en de gevolgen daarvan te beschermen. Alle werknemers vallen onder deze beschermingsplicht, dus ook freelancers, stagiaires en uitzendkrachten. Ben je aangerand of verkracht op het werk, doe dan altijd aangifte bij de politie. Dit zijn strafbare feiten.

Dien een klacht in

Je kunt ook een formele klacht indienen. Dat doe je als je er informeel niet uitkomt. Bekijk de klachtenregeling van jouw organisatie (als deze bestaat) en kijk wat de cao over seksuele intimidatie zegt. Vaak is er een klachtencommissie binnen je eigen organisatie, en soms is er een klachtencommissie op brancheniveau. Laat je hier bij voorkeur ondersteunen door een vertrouwenspersoon. Is de seksuele intimidatie ernstig of blijft deze doorgaan, dan kun je het beste contact opnemen met de ondernemingsraad, de personeelsvertegenwoordiging of de vakbond. Zij kunnen een klacht indienen bij de Inspectie SZW. De Inspectie neemt namelijk geen klachten van individuele medewerkers in behandeling.

Wat kan je werkgever tegen seksuele intimidatie doen?

Het is de taak van de werkgever om een veilige werkplek te creëren. Veilig houdt in dat de werkplek vrij is van bedreiging, intimidatie, pesterij en dwang. Het is belangrijk om een protocol of gedragsregels over gewenst en ongewenst gedrag op het werk te ontwikkelen, voor het geval er ondanks de preventieve maatregelen toch incidenten plaatsvinden. Je werkgever kan verschillende maatregelen nemen om seksuele intimidatie te voorkomen. Je werkgever kan:

• voorlichting geven waarbij duidelijk wordt gemaakt dat seksuele intimidatie niet geaccepteerd wordt. Het management moet zich hierbij heel krachtig uitspreken tegen seksuele intimidatie en voorbeeldgedrag vertonen. Ze moeten aangeven dat seksuele intimidatie niet in de doofpot wordt gestopt en keihard wordt aangepakt.
• een klachtenprocedure opstellen en klachten goed opvangen en afhandelen
• duidelijk maken dat er sancties staan op seksuele intimidatie: een berisping, overplaatsing of schorsing en in ernstige gevallen ontslag.
• een vertrouwenspersoon aanstellen bij wie medewerkers met al hun vragen terechtkunnen.
• een onafhankelijke klachtencommissie aanstellen die formele klachten onderzoekt en kan bepalen of een klacht gegrond of ongegrond is.
  

Aanbevolen website

• In de wegwijzer seksuele intimidatie staat wat je kunt doen als je te maken hebt met seksuele intimidatie op de werkvloer. Deze wegwijzer is zowel voor werknemers als werkgevers geschikt.