Zelfvertrouwen is het geloof dat je hebt in je eigen kunnen en eigen waarde; het vertrouwen dat je op eigen kracht taken aankunt en tegenvallers het hoofd kunt bieden. Zelfvertrouwen werkt positief door in je leven, want hoe meer zelfverzekerdheid en zelfrespect je hebt, hoe beter je je voelt en een leukere uitstraling je hebt.

Wat houdt zelfvertrouwen in?

• Je bent je bewust van je eigen kwaliteiten en zwakke punten en je bent in staat van daaruit te handelen.
• Successen en positieve dingen schrijf je toe aan je eigen kunnen en niet aan toevalligheden.
• Je vertrouwt op je eigen mogelijkheden, maar zonder de realiteit uit het oog te verliezen en jezelf te overschatten.
• Moeilijkheden ervaar je als uitdagingen en niet als problemen.
• Je komt uit voor je eigen mening of standpunt en maakt daarbij een zekere indruk.
• Je treedt zeker en rustig op en houdt dit vol, ook bij tegenwerking of emoties van anderen.

Waarom is zelfvertrouwen belangrijk?

Het hebben van een gezonde dosis zelfvertrouwen leidt tot een positief zelfbeeld, groei en zelfontplooiing. Zelfverzekerdheid maakt je weerbaar als persoon en minder afhankelijk van het oordeel van anderen. Je durft voor je eigen mening uit te komen, initiatief te tonen en aan nieuwe dingen te beginnen. Zelfvertrouwen is dus niet alleen belangrijk voor je welzijn, ook de prestaties op je werk worden er gunstig door beïnvloed. Het onderhouden van een stevig zelfvertrouwen is dan ook een belangrijke soft skill voor een ambitieuze professional.

Welke competenties komen hierbij kijken?

• Assertiviteit: je uit je gedachten, gevoelens en meningen op een directe, eerlijke en gepaste wijze. Je komt op voor je eigen belangen op een manier die bij de situatie past en die zowel respectvol is naar jezelf als naar de ander.
  
• Anderen beïnvloeden, zodat jouw doelen en belangen goed worden meegewogen.
  
• Flexibiliteit: je past je eigen houding en opvattingen vrijwillig aan als de omstandigheden in je werkomgeving veranderen. Je kiest een andere aanpak als de situatie daarom vraagt, maar je houdt vast aan je doel.
  
• Autonomie: je houdt ervan zelf beslissingen te nemen en je vertrouwt daarbij op je eigen oordeel, deskundigheid en vaardigheden. Je werkt zelfstandig en bent besluitvaardig. Je kunt veel vrijheid en verantwoordelijkheid aan.
  
• Zelfkennis: als je jezelf goed kent, weet je wat jouw sterke en zwakke punten zijn.
  

Hoe vergroot je je zelfvertrouwen?

Een aantal tips om zelfverzekerder te worden:

• Check je gedachten over jezelf en nuanceer ze. Hoe vaak gebruik je generaliserende termen als ‘altijd’, ‘nooit’, ‘niets’, ‘alles’? Gedachten met dit soort termen zijn onrealistisch. Er is namelijk niemand die niets kan. Het is nooit áltijd fout. Zo’n gedachte zorgt ervoor dat je onnodig negatief over jezelf gaat denken. Vervang ze door positieve gedachten.

• Maak een persoonlijke SWOT-analyse, waarmee je je sterke en zwakke punten in kaart brengt. Dit kun je bijvoorbeeld doen om zelfverzekerder naar je carrièremogelijkheden te kijken.

• Sta stil bij succesvolle ervaringen. Trek niet alleen je lessen uit fouten, maar ook uit je successen. Maak een lijstje van alle dingen die jou goed afgaan, van alle eigenschappen waar jij trots op bent of van wat je allemaal al hebt bereikt.

• Vergeef jezelf je fouten. Relativeer de fouten die je maakt; het is niet nodig om perfect te zijn en altijd alles onder controle te hebben. Een vergissing is menselijk.

• Accepteer een complimentje van een ander. Wijs een compliment van een collega niet van de hand en geniet van dit onverwachte ‘cadeautje’

Je zult geduld en doorzettingsvermogen nodig hebben, want de ontwikkeling van zelfvertrouwen gaat langzaam, maar het is beslist de moeite waard.

Ga bewust uitdagingen aan

Kies een vaardigheid waar je beter in wilt worden. Ga een bepaalde uitdaging aan en stel jezelf een SMART-doel, waarbij je de vaardigheid in je werksituatie in de praktijk kunt brengen. Door op deze manier bewust te trainen en kleine succesjes te boeken, vergroot je stap voor stap je vertrouwen in je eigen vaardigheden.

Voorbeeld

Stel je bent niet erg sociabel en vindt het lastig om nieuwe contacten aan te gaan. Kies dan één bepaalde collega om deze week beter te leren kennen. Maak bij gelegenheid een praatje, stel geïnteresseerde vragen en nodig de ander uit om eens koffie te drinken of te gaan lunchen.

Affirmaties voor meer vertrouwen in jezelf

Herhaal regelmatig je affirmaties, oprecht gemeende positieve gedachten of bekrachtigende beweringen over jezelf. Daarmee beïnvloed je je brein in positieve richting en vergroot je je zelfvertrouwen.

Voorbeelden van affirmaties voor meer zelfvertrouwen:

• Ik ben goed voorbereid en heb de vaardigheden om met deze situatie om te gaan.
• Ik ben kalm, beheerst en beheers mijn emoties.
• Ik vertrouw op mijn eigen kracht en vaardigheden om succes te behalen.
• Ik ben dankbaar voor de uitdagingen die me helpen om te groeien en te leren.
• Ik ben waardevol en capabel, en ik verdien het om succesvol te zijn.

Affirmaties werken het beste als ze specifiek zijn voor jou en je eigen situatie. Bedenk dus affirmaties die aansluiten bij jouw persoonlijke waarden en behoeften.

De een is zelfverzekerd, de ander is zelfverzekerder, jij bent het zelfverzekerdst. Dat is een kwaliteit. Maar kun je ook té zelfverzekerd ofwel boud zijn? Jazeker. Overmatig zelfvertrouwen kan doorslaan naar:

• Arrogantie: je vindt jezelf superieur, beter dan anderen, kijkt op hen neer en handelt en oordeelt vanuit een meerwaardigheidsgevoel. Je bent egocentrisch en hebt een gebrek aan empathie, waardoor je geen goede relaties met anderen onderhoudt op de werkvloer.

• Koppigheid: je staat minder open voor feedback en nieuwe ideeën, hebt weerstand tegen verandering. Dit belemmert je in je persoonlijke en professionele groei.

• Impulsiviteit: je handelt snel en zonder na te denken, wat leidt tot onbezonnen beslissingen die negatieve gevolgen kunnen hebben.

Wat zijn je allergieën?

Als je veel zelfvertrouwen hebt, dan kun je je ergeren aan:

• Onzekerheid en incompetentie: je raakt geïrriteerd wanneer anderen niet aan jouw normen voldoen.
  
• Gebrek aan erkenning of waardering: het gevoel dat jouw prestaties of bijdragen worden ondergewaardeerd of over het hoofd gezien. Hierdoor kun je verbitterd of gedesillusioneerd raken.
  
• Kritiek of een negatieve beoordeling: je kan geïrriteerd raken en defensief reageren als je kritiek krijgt, ongeacht of die feedback opbouwend is of niet. Je kan het zien als een aanval op jouw capaciteiten of karakter en je beledigd voelen.
• Micromanagement: je hecht aan je autonomie en kan geïrriteerd raken wanneer je het gevoel hebt dat je gemicromanaged of gecontroleerd wordt.
  

Gebrek aan zelfvertrouwen

Hoeveel zelfvertrouwen je hebt, hangt voor een belangrijk deel af van ervaringen uit je verleden. Hoe vaker je hebt gemerkt dat je iets goed kunt, hoe makkelijker het is om te geloven dat het je nog een keer lukt. Ook steun en complimenten van anderen, zoals van je ouders en vrienden hebben invloed op je vertrouwen. Hoe meer je deze in je jeugd hebt gekregen, hoe meer zelfverzekerdheid je doorgaans hebt. Maar je honderd procent zeker voelen van jezelf, dat doet bijna niemand. Dit geldt overigens ook voor mensen die heel zelfverzekerd overkomen. Zij kunnen hun onzekerheden verbergen door op te scheppen, dominant te zijn of door zich te gedragen als een macho.

De meeste mensen twijfelen dus in meer of mindere mate wel eens aan zichzelf, bijvoorbeeld wanneer een promotie uitblijft, de manager kritiek heeft of bij een conflict met een collega. Stuk voor stuk situaties die het gevoel van eigenwaarde een flinke deuk kunnen geven, waardoor mensen aan het geloof in zichzelf twijfelen. Op zich is daar niets mis mee, af en toe aan jezelf twijfelen is normaal. Met een fundamenteel zelfvertrouwen is de kans groot dat je deze situaties als uitdagingen ervaart en niet als problemen ziet. Een laag zelfvertrouwen wordt een probleem wanneer het je in je dagelijkse activiteiten en prestaties belemmert. Je twijfelt niet alleen over bepaalde keuzes of over wat je wel en niet kunt, je twijfelt over je hele zelfbeeld: over wie je bent, wie je wilt zijn en wat je graag wilt doen. De gedachten die je over jezelf hebt zijn vaker negatief dan positief. Je hebt het gevoel op ieder punt te falen. Wanneer je je vaak voor jezelf schaamt of onzeker bent over wat anderen van je vinden, dan kan het zelfs zijn dat je onzekerheid een angst of sociale fobie wordt. Herken je jezelf hierin en heb je behoefte aan een persoonlijk advies, dan is het wellicht verstandig om eens te rade te gaan bij een professionele coach. Samen met een coach kun je mogelijke oplossingen verkennen om met meer zelfvertrouwen door het leven te gaan.

Bij welke beroepen heb je zelfvertrouwen nodig?

Of je nu accountant bent of magazijnmedewerker, in elk beroep is deze competentie belangrijk. Maar bij sommige beroepen is zelfvertrouwen een belangrijke eigenschap, denk bijvoorbeeld aan leidinggevende, commerciële en representatieve functies:

• Bedrijfsleider
• Piloot
• Verkoper
• Inkoper
• Persvoorlichter

Hoe toon je zelfvertrouwen bij een sollicitatie?

Wanneer je op sollicitatiegesprek gaat, kan je gesprekspartner informeren naar de mate van je zelfvertrouwen. Hij kan je bijvoorbeeld vragen:

• Neem je bij een meningsverschil of een conflict zelf het initiatief om weer met elkaar in gesprek te komen? Kun je een recente situatie beschrijven waarin dat het geval was? Wat deed je precies? Wat was het resultaat?
• Wat zijn je sterke en zwakke punten?  Hoe weet je dit? Kun je voorbeelden geven?

Maar het kan ook zijn dat hij daar helemaal niet naar vraagt en zijn oordeel zal laten afhangen van de eerste indruk die je maakt en of dat je deze eerste indruk gedurende het gehele gesprek hebt weten vast te houden. Hoe zorg je er nu voor dat je een zelfverzekerde indruk achterlaat?

• Zorg voor kleding die past bij het bedrijf waar en de functie waarop je solliciteert.
• Stel je op een prettige manier voor met een goede handdruk - dus niet te slap en niet te stevig - en kijk de ander daarbij aan.
• Zorg voor een positieve uitstraling.
• Houd de juiste afstand tot je gesprekspartner(s), dus niet te informeel, maar ook niet te formeel.
• Blijf rustig en zelfverzekerd, ook al is je gesprekspartner het niet met je eens. 

Aanbevolen websites

• Verbeter je zelfvertrouwen - Psychologie van Succes
  We zijn niet met vertrouwen geboren, maar deze eigenschap kan door de jaren heen worden aangeleerd, gevoed en opgebouwd
• Zelfvertrouwen. Alles wat je moet weten - Robert Haringsma, psycholoog
• Zelfvertrouwen ontwikkelen en vergroten - Jan Stevens op De Steven
• 16 manieren om je zelfvertrouwen in je werk en je leven te vergroten - Bannink Coaching
  

Aanbevolen boeken

De volgende twee boeken leggen je uit je hoe je stapsgewijs een gezond niveau van zelfvertrouwen kunt opbouwen en behouden:

• Zelfvertrouwen in zeven stappen. R. Rupp. Kosmos Uitgevers.
• Zelfvertrouwen. Matthew McKay en Patrick Fanning, Uitgeverij Thema, Zaltbommel.
  

Auteur: Marieke van Oosterhout