Je bent niet bang om risico's te nemen om een bepaald gunstig resultaat te bereiken, ook als dat nadelige gevolgen kan hebben voor je eigen situatie. Iemand met durf (of: lef, moed) pakt lastige situaties aan, gaat risico's niet uit de weg en laat zich niet weerhouden door angst.

Nieuwe uitdagingen aangaan en daarbij fouten durven maken, is een belangrijke soft skill voor een ambitieuze professional.

Wat betekent durf concreet?

Beslissen op basis van onvolledige informatie

In de praktijk moet vaak een beslissing worden genomen terwijl er onvoldoende informatie beschikbaar is om een veilige keuze te kunnen maken, die vrijwel gegarandeerd tot een goede afloop leidt. Iemand met durf doet al het mogelijke om meer of betere informatie te vinden, maar dan neemt hij kloek een pragmatische beslissing. Het kan achteraf de verkeerde keuze blijken, maar dat risico gaat hij niet uit de weg.

Controversieel standpunt innemen

Soms heb je goede argumenten om een bepaald gewaagd standpunt in te nemen of een overtuiging uit te dragen, maar denkt je omgeving er toch anders over. Natuurlijk luister je naar tegenstand en kritiek en sta je open voor de opvattingen van anderen. Maar als het erop aankomt, durf je je eigen mening te geven en je standpunt te verdedigen.

Profileren in de groep

Of het nu gaat om een afdeling, projectteam of managementteam, vaak is het nodig dat iemand in de groep zich kwetsbaar opstelt en moedig zijn nek uitsteekt om een probleem aan de orde te stellen, een verandering te bewerkstelligen of een risico te durven nemen. Die persoon aanvaardt het risico dat zijn inbreng op kritiek of weerstand stuit, of dat hij persoonlijke verwijten krijgt.

Afwijken van richtlijnen en standaardprocedures

Je kunt in een bijzondere situatie komen, waarin het nodig is om af te wijken van de geldende richtlijnen en standaardprocedures. Als je op veilig wilt spelen dan rapporteer je het probleem aan je baas. Iemand met lef neemt zelf de noodzakelijk geachte actie, die hij achteraf kan en wil rechtvaardigen.

Nieuwe dingen proberen

Iemand met durf is meer bereid om buiten zijn comfortzone te stappen en een nieuwe uitdaging aan te gaan, waar anderen misschien voor terugdeinzen. Hij is avontuurlijk en probeert onverschrokken een nieuwe ervaring uit of ontwikkelt een nieuwe vaardigheid.

Verantwoordelijkheid nemen

Iemand met moed neemt verantwoordelijkheid voor zijn acties en beslissingen, zelfs als die impopulair zijn, en is bereid om de consequenties daarvan onder ogen te zien.

Doorzetten bij tegenslag

Iemand met durf is veerkrachtig en vastberaden. Hij toont doorzettingsvermogen en weigert op te geven wanneer hij geconfronteerd wordt met een obstakel of tegenslag.

Durf als competentie

Een competentie is een in gedrag waarneembare combinatie van kennis, vaardigheden en persoonlijke kwaliteiten waarmee je in praktijksituaties je werk goed kunt doen. De competentie durf (of durven) staat op vrijwel elke lijst met algemene competenties.

Voorbeelden van durf

• Een financieel controller ziet dat de resultaten van een bepaalde afdeling teruglopen. Hij kan zich verschuilen achter zijn adviesrol, het probleem in een financieel rapport verstoppen en bij het managementteam neerleggen. Maar een controller met durf stapt op het betreffende afdelingshoofd af en stelt het probleem aan de orde.

• Je bent voor de baas op reis geweest en hebt kosten gemaakt. Bij terugkomst verwerpt de financiële administratie een deel van je declaratie, omdat die kosten niet voor vergoeding in aanmerking zouden komen. Als je lef hebt, dan ga je de confrontatie met de bureaucratie aan. Je kunt bijvoorbeeld het probleem bespreken met de administrateur, met het hoofd administratie, met je eigen afdelingshoofd en met personeelszaken. Je zou zelfs je declaratie formeel en schriftelijk in kunnen dienen en volhouden dat je in je recht staat. Bedenk daarbij dat het niet per se als negatief wordt gezien dat je voor je eigen belang opkomt, want als het erop aankomt zul je op dezelfde manier voor de belangen voor je baas of werkgever opkomen. Het is natuurlijk wel van belang dat je zorgvuldig te werk gaat, je de declaratie netjes documenteert, de geldende regels en richtlijnen erop naleest etc.
• Een goede denkhouding voor artistieke professionals zoals cabaretiers is: op papier durf ik alles. Het betekent dat ze taboes, grenzen en beperkingen doorbreken om stoutmoedige ideeën te ontwikkelen. Ze deinzen er niet voor terug om hun publiek te shockeren.
  

Enkele andere voorbeelden van beroepen waar je af en toe wat moet durven: journalist, beleggingsadviseur, fotograaf en marketing manager.

Ben jij moedig?

Heb jij lef? Ga eens na in hoeverre jij je herkent in de volgende uitspraken:

• Ik heb het lef iets naar voren te brengen als ik het niet zeker weet (maar dat zeg ik er dan bij).
• Ik durfde tegen een hoger geplaatste collega te zeggen dat ik het niet met hem eens ben.
• Ik heb de moed mijn twijfels te delen met mijn ondergeschikten en steun bij hen te zoeken.
• Ik ben moedig genoeg om kritische vragen te stellen aan mijn leidinggevende of aan een collega.
• Ik waag het aan het eind van de middag als eerste naar huis te gaan.
• Ik ben zo dapper om grenzen te stellen en nee te zeggen op een verzoek, bijvoorbeeld om over te werken.
• Ik doe regelmatig iets gedurfds en aanvaard het risico daarbij fouten te maken.
• Ik vertel een collega of klant met zelfvertrouwen dat ik mijn belofte niet na kan komen.

Durf als kernkwaliteit

Volgens het model van de kernkwaliteiten en kernkwadranten kan durf net als elke kwaliteit doorslaan naar een valkuil. Je bent dan te moedig en anderen zien dat als een slechte eigenschap. Jouw uitdaging is om dat te voorkomen. Als durf een kernkwaliteit van je is, dan kun je daarbij ook allergieën hebben en je ergeren aan bepaald gedrag van anderen.

Wat is de valkuil van durf?

De een is moedig, een ander is moediger, jij bent het moedigst. Dat is een kwaliteit. Maar kun je ook té moedig zijn? Jazeker. Overmatige durf kan doorslaan naar:

• Overmoed, bluf, branie of bravoure, als je de gewekte verwachtingen niet waar kunt maken.
• Onverantwoorde risico's nemen: je bent een durfal die niet over de gevolgen nadenkt.
  

Wat zijn jouw uitdagingen of leerdoelen?

Belangrijke leerdoelen om te voorkomen dat durf doorslaat naar een valkuil zijn:

• Risicobeheersing: Maak een deskundige en professionele afweging bij elke beslissing. Je moet kunnen uitleggen hoe je de risico's hebt afgewogen.
• Luisteren naar waarschuwingen en open staan voor tegenwerpingen van collega's.
• Zelfreflectie: evalueer je eigen prestaties en gedrag. Denk na over je acties, beslissingen en interacties met anderen en wees bereid om fouten of verbeterpunten te erkennen en ervan te leren.
  

Wat zijn je allergieën?

Als je zeer moedig bent, dan kun je je ergeren aan iemand die:

• Overdreven voorzichtig of geremd is, of aarzelt bij het nemen van risico's.

• Weinig zelfvertrouwen heeft en twijfelt aan zijn capaciteiten.
• Voortdurend op zoek is naar geruststelling of goedkeuring van anderen.
• Erg gedisciplineerd is en gefocust op regels en voorschriften.
  

Durf aantonen tijdens een sollicitatie

Je solliciteert naar de functie van eindredacteur. Het tijdschrift vraagt specifiek om iemand die durf heeft. Waarom durf, vraag je je af? Het antwoord weet je al snel. Als eindredacteur ben je de kwaliteitscontroleur van alle teksten voor het tijdschrift. Je haalt er de laatste fouten uit en kijkt of de tekst goed leesbaar is. Vind je een stuk onder de maat, dan moet je het kunnen weigeren, ook artikelen van zeer ervaren journalisten.

Om je lef aan te tonen, kun je putten uit ervaringen in je huidige functie als journalist. Als je een belangrijke manager of politicus interviewt moet je immers vaak de discussie met hem aangaan en hem of haar durven te zeggen als je denkt dat het niet klopt wat er gezegd wordt. Soms loopt zo iemand dan boos weg. Dan ben je niet te beroerd om later toch nog te bellen, zodat je je verhaal af kunt maken. Je licht dit toe in je sollicitatiebrief en gebruikt een krachtige anekdote met een bekende politicus om de aandacht te trekken.

Andere gedurfde voorbeelden

Verpleegkundige: Ik heb ooit het advies van een arts voorgelegd aan een van zijn collega's, omdat ik twijfelde aan de diagnose. De arts zelf wilde daar niet met mij over in discussie. Toen heb ik aangedurfd een andere arts in te schakelen. Ik riskeerde toen mijn baan, maar ik bleek achteraf gelijk te hebben. De diagnose klopte niet. Door mijn actie is de patiënt een lange opname in het ziekenhuis bespaard gebleven. Met de arts die de fout maakte heb ik het voorval gelukkig wel uit kunnen praten. Hij neemt me inmiddels een stuk serieuzer, overigens.

Adviseur: Mijn opdracht was uit te zoeken waarom het personeelsverloop in een organisatie zo hoog was. Ik was in gesprek met een medewerker toen de directeur zonder kloppen zijn kamer binnen kwam. De directeur verontschuldigde zich niet en vroeg om een rapport dat hij direct nodig had. Toen kreeg ik wel een idee waar het probleem hem in zat. Vrijwel alle medewerkers bleken inderdaad bang voor de directeur. Niemand durfde tegen hem in te gaan, want zijn wil was wet. Uiteraard was het spannend om mijn bevindingen aan de directeur duidelijk te maken, want je weet van tevoren dat een dergelijke boodschap niet met open armen wordt ontvangen. Maar dat hoort ook bij dit vak. En uiteindelijk zit ik daar toch om de organisatie verder te helpen, niet om het de nek om te draaien.

Voorbeelden van competentiegerichte vragen over durf tijdens het sollicitatiegesprek:

• Geef eens een voorbeeld van een situatie waarin je een gecalculeerd risico bent aangegaan. Wat was het risico? Hoe heeft de situatie uitgepakt? Zou je het de volgende keer weer zo doen?
• Op welk terrein heb je wel eens een gewaagde beslissing genomen waarvoor je eigenlijk te weinig informatie of kennis bezat? Wat had er mis kunnen gaan? Waarom ben je dat waagstuk toch aangegaan?
  
• Aan een leraar in het primair onderwijs: Wat doe je als een leerling geen presentatie durft te geven voor de klas?
  

Aanbevolen website

• Moed, moedig en durf of lef: persoonskenmerk of kwaliteit? - door Jan Stevens op De Steven.
  
• Cursus Risicomanagement - Een organisatie die wat wil bereiken moet vaak risico's nemen. Met inzicht in die risico's en gerichte beheersmaatregelen kun je een gunstigere verhouding tussen risico's en opbrengsten bereiken. Verdiep je in de professionele benadering van risicomanagement.